Egemen yay\u0131nc\u0131l\u0131\u011fa g\u00f6re haber tarafs\u0131z olmal\u0131d\u0131r ama makale gibi yoruma dayal\u0131 anlat\u0131mlar tarafl\u0131 olabilir. Bu \u00e7er\u00e7evede, haber ne kadar tarafs\u0131z olursa o kadar nesnel olacak ve yorumun \u00f6znellikten kaynakl\u0131 sorunlar\u0131 da o \u00f6l\u00e7\u00fcde azalacakt\u0131r. Haberin ger\u00e7e\u011fi aktard\u0131\u011f\u0131 ve do\u011frulu\u011funa inan\u0131lmas\u0131 i\u00e7in katk\u0131s\u0131z olmas\u0131 gerekti\u011fi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcl\u00fcr. Yorum kat\u0131lan habere \u015f\u00fcpheyle bak\u0131l\u0131r. B\u00fct\u00fcn bu anlay\u0131\u015flar\u0131 irdeleyerek haber, haberin tarafs\u0131zl\u0131\u011f\u0131, ger\u00e7ek, do\u011fru, olay kavramlar\u0131 \u00fczerinde duracak ve haber anlay\u0131\u015f\u0131m\u0131z\u0131 ortaya koymaya \u00e7al\u0131\u015faca\u011f\u0131z.<\/p>\n\n\n\n
Haber<\/strong><\/p>\n\n\n\n \u0130leti\u015fim okullar\u0131nda haber tan\u0131mlan\u0131rken \u201ck\u00f6pek-insan\u201d ili\u015fkisi \u00f6rne\u011fi verilir. K\u00f6pe\u011fin insan\u0131 \u0131s\u0131rmas\u0131 hayat\u0131n ola\u011fan ak\u0131\u015f\u0131na uygundur ve haber de\u011feri yoktur. Ama insan\u0131n k\u00f6pe\u011fi \u0131s\u0131rmas\u0131, ola\u011fan d\u0131\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 y\u00fcz\u00fcnden haberdir. Bu, egemen ideoloji \u00e7er\u00e7evesinde ifade edilen bir haber ve habercilik anlay\u0131\u015f\u0131d\u0131r. Buna g\u00f6re, hayat tekil olaylardan ibaret ve en merak uyand\u0131ranlar\u0131n\u0131 haberle\u015ftirmek gerekli ve yeterliymi\u015f gibidir. B\u00f6yle \u00e7al\u0131\u015fan egemen medya, olay habercili\u011fi yaparken iki kaynaktan beslenir:<\/p>\n\n\n\n Birincisi; politika, sanat, spor vb. alanlarda yine medyan\u0131n \u00fcn kazand\u0131rd\u0131\u011f\u0131 ki\u015filerin her t\u00fcr davran\u0131\u015f\u0131n\u0131n duyurulmas\u0131d\u0131r. \u201cBa\u015fbakan simit yedi, filanca sanat\u00e7\u0131 tatile gitti\u201d misali s\u0131radan i\u015fler, \u00fcnl\u00fcler taraf\u0131ndan yap\u0131l\u0131nca haber olur. \u0130\u015fsizlik, sava\u015f, deprem, ay tutulmas\u0131 benzeri kamuoyunun zaten bildi\u011fi konularda \u00fcnl\u00fclerin g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc al\u0131n\u0131p yay\u0131nlanarak bayatlam\u0131\u015f olaylar tekrar canland\u0131r\u0131l\u0131r ve haberle\u015ftirilir. Ki\u015filerden olay yaratarak haberle\u015ftirmek, liberalizme has bir uygulamad\u0131r. B\u00f6ylece haberi izleyenlerin bilincine toplumun bireylerden olu\u015ftu\u011fu, bunlar aras\u0131ndaki \u00f6nemli ki\u015filerin belirleyici, di\u011ferlerinin de\u011fersiz oldu\u011fu fikri i\u015flenir. G\u00fcnl\u00fck dertler i\u00e7inde yuvarlanan yurtta\u015fa, d\u00fczenli olarak ve yat\u0131\u015ft\u0131r\u0131c\u0131 dozda \u201cmerak etme, b\u00fcy\u00fcklerimiz her \u015feyi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyor, sen uyu\u201d mesaj\u0131 verilir.<\/p>\n\n\n\n Medyan\u0131n ikinci \u00f6nemli haber kayna\u011f\u0131; fel\u00e2ketlerdir. Egemen medya, fel\u00e2ket tell\u00e2l\u0131d\u0131r. Sava\u015f, cinayet, kaza, deprem, yang\u0131n gibi kan, \u015fiddet, korku i\u00e7eren olaylar, medyan\u0131n vazge\u00e7ilmez konusudur. Haberde, \u201csel geldi, sava\u015f \u00e7\u0131kt\u0131, enflasyon patlad\u0131, kriz kap\u0131da\u201d misali, olay\u0131n faili sanki olay\u0131n kendisiymi\u015f gibi bir dil kullan\u0131l\u0131r. \u201cKaza\u201d ad\u0131 alt\u0131nda sorumlular gizlenir. Ortada pek \u00e7ok ma\u011fdur olmas\u0131na ra\u011fmen hi\u00e7 su\u00e7lu yoktur. Sanki her \u015fey kendili\u011finden oluyor gibidir. Neden ve sonu\u00e7lara de\u011finilmedi\u011finden, haberi izleyenler konuyla aralar\u0131nda ili\u015fki olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6remez. Dolay\u0131s\u0131yla fel\u00e2ketlerin \u00f6n\u00fcne ge\u00e7mek ya da sonu\u00e7lar\u0131n\u0131 iyile\u015ftirmek i\u00e7in yap\u0131lacaklar \u00fczerine d\u00fc\u015f\u00fcnemezler. Bu t\u00fcr haberler, yaln\u0131zca olay\u0131n uza\u011f\u0131ndakilere \u201c\u00e7ok \u015f\u00fck\u00fcr halimize, bu durumda de\u011filiz\u201d dedirtmeye yarar.<\/p>\n\n\n\n G\u00fcya haber yaparken \u201c5n1k\u201d (=ne, neden, nas\u0131l, nerede, ne zaman, kim) kural\u0131 izleniyordur. Ama maliyet hesaplar\u0131 ya da sans\u00fcr gibi nedenlerle haber metinleri s\u00fcrekli k\u0131salt\u0131l\u0131r ve merak uyand\u0131racak b\u00f6l\u00fcmleri \u00f6ne \u00e7\u0131kart\u0131larak kalan yerleri k\u00fc\u00e7\u00fclt\u00fcl\u00fcr. Konu hakk\u0131nda nadiren ara\u015ft\u0131rma yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in haber, nedenleri belirsiz bir olay aktar\u0131m\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. Egemen medya, habere ili\u015fkin bilgi gereksinimini resm\u00ee a\u00e7\u0131klamalar yoluyla kar\u015f\u0131lar. Mahkeme kararlar\u0131, polis raporlar\u0131, istatistikler, kamera kay\u0131tlar\u0131; olay habercili\u011finin ba\u015fl\u0131ca malzemelerdir. B\u00f6ylece haberin s\u00f6zde \u201ctarafs\u0131zl\u0131\u011f\u0131\u201d devletin, matemati\u011fin ya da foto\u011fraf\u0131n \u201ctarafs\u0131z\u201d g\u00f6r\u00fcn\u00fcmleriyle desteklenmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131l\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Haberlerde s\u00fcrekli olay aktar\u0131lmas\u0131, haberin sanki olaylar\u0131 izleyenler taraf\u0131ndan \u00fcretildi\u011fi yan\u0131lg\u0131s\u0131na yol a\u00e7ar. Oysa her g\u00fcn binlerce olay ya\u015fan\u0131yor ve her birinin ba\u015f\u0131nda bir haberci beklemiyor; onlar da bizim gibi bir yerden duyarak, y\u00f6nlendirilerek \u00f6\u011freniyor. Hen\u00fcz bu a\u015famada bile sans\u00fcr, edit\u00f6r tercihi ya da b\u00fcy\u00fck bas\u0131n ajanslar\u0131n\u0131n yay\u0131n politikalar\u0131 gere\u011fi baz\u0131 haberleri g\u00f6rmemesi sonucu; bir\u00e7ok olay\u0131n bilgisi haberciye ula\u015fmadan buharla\u015f\u0131yor.<\/p>\n\n\n\n Her medya kurulu\u015funun bir yay\u0131n politikas\u0131 vard\u0131r. Bu, haberciden ba\u015flayarak edit\u00f6r, yay\u0131n kurulu, yay\u0131n y\u00f6netmeni ve yay\u0131n sahibine kadar uzanan bir hiyerar\u015fi i\u00e7inde, medyaya ula\u015fan haberlerin \u00e7o\u011funun elenmesine yol a\u00e7ar. Ayr\u0131ca her bir haberin daralt\u0131l\u0131p geni\u015fletilmesi de bu \u00e7er\u00e7evede yap\u0131l\u0131r ve haber son halini, medya izleyicisi taraf\u0131ndan \u00f6\u011frenilerek t\u00fcketilirken al\u0131r. O da haberi biraz yay\u0131n\u0131n y\u00f6nlendirmesi, biraz kendi birikimiyle de\u011ferlendirerek bir anlam boyutu katar. Olaydan habere dolays\u0131z ge\u00e7i\u015f yoktur. Haber, olay yerinden t\u00fcketicisine ula\u015fana dek say\u0131s\u0131z elekten ge\u00e7er. Ger\u00e7e\u011fin bilgisi, bunlar\u0131n her birinde ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131larak ve eklemeler-\u00e7\u0131karmalar yap\u0131larak yeniden yorumlan\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla haber, olay ger\u00e7e\u011finin, haber yapma ger\u00e7e\u011fi i\u00e7inde yeniden \u00fcretilerek aktar\u0131lmas\u0131d\u0131r. Bu i\u015flem sonucu elde edilen ger\u00e7e\u011fin, asl\u0131yla benzerlik d\u0131\u015f\u0131nda bir ili\u015fkisi yoktur. G\u00fcnl\u00fck ger\u00e7e\u011fin bir par\u00e7as\u0131 olmaktan, medya man\u015fetlerine \u00e7\u0131karak hayat\u0131n geri kalan\u0131n\u0131 \u00f6nemsizle\u015ftiren bir ger\u00e7e\u011fe d\u00f6n\u00fc\u015fm\u00fc\u015ft\u00fcr. A\u011flayan bir \u00e7ocuk g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fc, \u00e7ocu\u011fun ger\u00e7ekten neden a\u011flad\u0131\u011f\u0131ndan ba\u011f\u0131ms\u0131z olarak sava\u015f\u0131n, ter\u00f6r\u00fcn, yoksullu\u011fun ya da bir X d\u00fc\u015fman\u0131n a\u011flatt\u0131\u011f\u0131 \u00e7ocuk haline gelir.<\/p>\n\n\n\n Ger\u00e7ek ve do\u011fru<\/strong><\/p>\n\n\n\n Haberin ger\u00e7e\u011fi aktard\u0131\u011f\u0131 ya da aktarmas\u0131 gerekti\u011fi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcl\u00fcr ve do\u011frulu\u011funun kan\u0131t\u0131 olarak buna bak\u0131l\u0131r. Haber ger\u00e7e\u011fi aktarabilir mi? Do\u011frulu\u011fun kan\u0131t\u0131 ger\u00e7ek mi? Do\u011frunun kan\u0131ta gereksinimi var m\u0131? \u201cGer\u00e7ek\u201d ve \u201cdo\u011fru\u201d kavramlar\u0131n\u0131 \u00e7ok s\u0131k ve \u00e7o\u011fu zaman birbiri yerine kullan\u0131r\u0131z ama anlamlar\u0131n\u0131 pek d\u00fc\u015f\u00fcnmeyiz.<\/p>\n\n\n\n Ger\u00e7ek, kendinden ba\u015fka bir \u015feye indirgenemez. Do\u011frunun ise kendinden ba\u015fka kan\u0131ta gereksinimi yoktur. Bu y\u00fczden birbirleriyle kar\u0131\u015ft\u0131r\u0131l\u0131rlar. Oysa ger\u00e7ek olgusal, do\u011fru kavramsald\u0131r ve aralar\u0131nda ili\u015fki ya da ge\u00e7i\u015f yoktur. Bir ger\u00e7e\u011fin do\u011frulu\u011fundan veya yanl\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131ndan bahsedilemez, varl\u0131\u011f\u0131 ya da yoklu\u011fundan bahsedilebilir. Bir ger\u00e7e\u011fin i\u00e7inde yer alan \u015feyler de ger\u00e7ektir ve bu herhangi bir nesne, davran\u0131\u015f, olgu, d\u00fc\u015f\u00fcnce olabilir. Birbirleriyle do\u011fru ya da yanl\u0131\u015f de\u011fil, uygun ya da uygun olmayan bi\u00e7imde ili\u015fkilenirler.<\/p>\n\n\n\n \u00d6te yandan bir yanl\u0131\u015f da en az do\u011fru kadar ger\u00e7ektir. Dolay\u0131s\u0131yla do\u011frunun \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc ger\u00e7ek de\u011fil, yine do\u011frunun kendisidir. Spinoza yanl\u0131\u015f i\u00e7in \u201cbilgi eksikli\u011fi\u201d der. Bununla, biri yanl\u0131\u015f di\u011feri do\u011fru iki ayr\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnce \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bir tane do\u011fruluk \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc oldu\u011funu ve onun hakk\u0131ndaki bilgilerimizin eksikli\u011fi oran\u0131nda yanl\u0131\u015f, az yanl\u0131\u015f, \u00e7ok yanl\u0131\u015ftan bahsedilebilece\u011fini kasteder. Bu anlamda yanl\u0131\u015f do\u011frunun d\u0131\u015f\u0131nda ya da kar\u015f\u0131t\u0131 de\u011fil, eksik hali olarak bir par\u00e7as\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n ***<\/p>\n\n\n\n Nesnel ger\u00e7ek; bilincimiz d\u0131\u015f\u0131nda ve duyu organlar\u0131m\u0131z arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla alg\u0131lad\u0131\u011f\u0131m\u0131z, bu alg\u0131lar arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla sonsuz\/s\u0131n\u0131rs\u0131z oldu\u011funu kabul etti\u011fimiz, herhangi bir tan\u0131m i\u00e7ine al\u0131nmam\u0131\u015f b\u00fct\u00fcnl\u00fckt\u00fcr. Bunu s\u00f6z, ses, g\u00f6r\u00fcnt\u00fc vb. herhangi bir yolla aktarmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131m\u0131zda art\u0131k kendi tekli\u011fi ve s\u0131n\u0131rs\u0131zl\u0131\u011f\u0131 i\u00e7inde varolmaktan \u00e7\u0131kar; se\u00e7ilmi\u015f, s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lm\u0131\u015f, yorumlanm\u0131\u015f, k\u0131sacas\u0131 yeniden kodlanarak bir temsil i\u00e7ine sokulmu\u015f ger\u00e7ek haline gelir. Her g\u00fcn, hi\u00e7bir \u015fey d\u00fc\u015f\u00fcnmeden bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131z ufkun sonsuzlu\u011fu, varolu\u015f ko\u015fullar\u0131m\u0131za ba\u011fl\u0131 olarak \u201cd\u00fc\u015fman topra\u011f\u0131\u2026 F\u0131rt\u0131na bulutlar\u0131n\u0131n birikti\u011fi yer\u2026 Gitmek istedi\u011fimiz ama bir t\u00fcrl\u00fc gidemedi\u011fimiz memleket\u2026\u201d anlamlar\u0131na da gelebilir. Oysa ufuk ayn\u0131 ufuktur ve hi\u00e7bir i\u015fleme sokulmad\u0131\u011f\u0131 s\u00fcrece nesnel ger\u00e7ektir. Ama farkl\u0131 i\u015flemler sonucu de\u011fi\u015fik anlamlara gelmesi de birer ger\u00e7ektir. Hem bu zihinsel i\u015flemlerin kendileri hem de bunlar arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla ifade edilen yerler birer ger\u00e7ektir.<\/p>\n\n\n\n Ger\u00e7e\u011fi s\u0131n\u0131rland\u0131rma i\u015flemi ne kadar ayr\u0131nt\u0131l\u0131 yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, nesnel ger\u00e7ek (ya da herhangi bir ger\u00e7ek) bir bi\u00e7imde anlat\u0131l\u0131p aktar\u0131ld\u0131\u011f\u0131 anda, ba\u015fka bir ger\u00e7e\u011fe d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. Bu yaln\u0131zca bir anlam de\u011fi\u015fikli\u011fi de\u011fildir, ayn\u0131 zamanda tan\u0131mam\u0131za ba\u011fl\u0131 olarak ili\u015fkilerimizi de\u011fi\u015ftirmemize yol a\u00e7an bir ger\u00e7ektir. G\u00fcnl\u00fck konu\u015fmalarda ge\u00e7en \u201cger\u00e7ek\u201d s\u00f6zc\u00fc\u011f\u00fc, bilimsel, sanatsal, dinsel, medyatik, felsef\u00ee vb. herhangi bir bi\u00e7imde zihinsel i\u015flemlerin konusu olmu\u015f ger\u00e7ektir. Ama aktaran \u00f6zneler ya da mekanizmalar\u0131n zihinsel i\u015fleminden ge\u00e7irilerek tasarruf alt\u0131na al\u0131nd\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in, s\u00f6ze d\u00f6k\u00fclmeden \u00f6nceki halinden farkl\u0131d\u0131r. Asl\u0131na benzeyen, onu kopyalayan, and\u0131ran, o olmayan yeni bir ger\u00e7ektir. Daha do\u011frusu farkl\u0131 bir ger\u00e7ekli\u011fin bilgisidir. Yine de biz onunla bilgi olarak de\u011fil, sanki bizden t\u00fcm\u00fcyle ba\u011f\u0131ms\u0131z bir nesnel ger\u00e7ekmi\u015f gibi ilgileniriz.<\/p>\n\n\n\n Nesnel ger\u00e7ekten sonraki t\u00fcm ger\u00e7ekler, yarat\u0131c\u0131s\u0131yla ve dolay\u0131s\u0131yla onun toplumsal varolu\u015f ko\u015fullar\u0131yla ili\u015fkilidir. Ama b\u00f6yle de\u011filmi\u015f ve aktar\u0131lan her t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek sanki h\u00e2l\u00e2 nesnel ger\u00e7e\u011fin dokunulmam\u0131\u015f halini sunuyormu\u015f gibi anlat\u0131l\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ger\u00e7e\u011fin her yeniden \u00fcretiminden sonra topluma sunulu\u015fu s\u0131ras\u0131nda, anlat\u0131mlar\u0131n bir par\u00e7as\u0131 olarak, anlat\u0131lanlar\u0131n ilk g\u00fcnk\u00fc ger\u00e7e\u011fi aktard\u0131\u011f\u0131n\u0131 \u00e7a\u011fr\u0131\u015ft\u0131ran kodlamalar yeral\u0131r. Bu y\u00fczden \u201cger\u00e7ek\u201d ve \u201cmadde\u201d kavramlar\u0131 \u00e7ok s\u0131k birbirine kar\u0131\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Madde ile ilgili hi\u00e7 bir zihinsel i\u015flem maddeyi etkilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnce de maddedir. Bu y\u00fczden maddenin alt kategorileri ya da herhangi bir bi\u00e7imde d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclebilecek art\u0131r\u0131m\u0131, azalt\u0131m\u0131, yeniden \u00fcretimi, kopyas\u0131, taklidi vs. yoktur. Benzer bi\u00e7imde, ger\u00e7ek de madde gibi temsil edilerek ba\u015fka bir ger\u00e7e\u011fe d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcl\u00fcrken niteli\u011fini korur ve ger\u00e7ek olmaya devam eder. Ama maddeden farkl\u0131 olarak, niceliksel de\u011fi\u015fimlere u\u011frar. Bunun, somut varolu\u015fla ilgili nedenleri vard\u0131r. Belli bir nesnel ger\u00e7e\u011fin haber, film, \u015fark\u0131, \u00f6yk\u00fc, izlenim, yorum olarak de\u011fi\u015fik bi\u00e7imde aktar\u0131lmalar\u0131 da ger\u00e7ektir ama konusuyla ayn\u0131 olmayan, onun yeniden \u00fcretimi olan ger\u00e7eklerdir. Ger\u00e7ek, nesnel ger\u00e7e\u011fi veri almak kayd\u0131yla, i\u00e7eri\u011finde art\u0131rma ve azaltmalar, boyutlar\u0131nda geni\u015fleme ve daraltmalar yap\u0131larak de\u011fi\u015fime u\u011frat\u0131labilir.<\/p>\n\n\n\n Ger\u00e7e\u011fin farkl\u0131 yollardan ve bi\u00e7imlerde yeniden \u00fcretili\u015fi, kimi zaman san\u0131ld\u0131\u011f\u0131 gibi modern zamanlara ait, \u00f6rne\u011fin \u201cdijital teknolojiyle\u201d ili\u015fkili bir durum de\u011fildir; kafa ve kol eme\u011finin ayr\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 andan beri vard\u0131r. Kol emek\u00e7ilerinin zihinleri, her zaman kafa \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131yla u\u011fra\u015fanlar taraf\u0131ndan bi\u00e7imlendirilir. B\u00f6ylece kol emek\u00e7ileri kendi \u00f6z gereksinimlerinin yan\u0131 s\u0131ra, \u00fcretim arac\u0131 sahipleri ve kafa \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131 i\u00e7in de emek harcamalar\u0131 gerekti\u011fini bilirler. Ve bu bilgiyi de\u011fi\u015fen her durumda yeniden \u00f6\u011frenirler. E\u011fer kol i\u015f\u00e7ileri deneyimleriyle hayat\u0131n tutars\u0131z oldu\u011fu sonucuna var\u0131r ve niye ba\u015fkalar\u0131 i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 sorgulamaya ba\u015flarsa, kafa emek\u00e7ileri ve m\u00fclk sahipleri ortakl\u0131\u011f\u0131 hemen \u00f6nlem al\u0131r. Alt katmanlar\u0131n kendili\u011finden ula\u015ft\u0131\u011f\u0131 ve egemenli\u011fi tehdit edici bu yeni ger\u00e7eklik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131 ele alarak yorumlar, i\u015flerin yine eskisi gibi gitmesini sa\u011flayacak hale d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcr ve zihinlerine geri y\u00fcklerler.<\/p>\n\n\n\n Nesnel ger\u00e7ek kavray\u0131\u015f\u0131n\u0131n s\u00fcrekli yeniden \u00fcretilerek farkl\u0131 ko\u015fullarda ve de\u011fi\u015fik ger\u00e7eklikler olarak sunulmas\u0131, yaln\u0131zca egemenlerin ezilenleri kand\u0131rmak i\u00e7in buldu\u011fu bir yol de\u011fildir; ayn\u0131 zamanda zihnin i\u015fleyi\u015fi \u00e7er\u00e7evesinde geli\u015fen bir durumdur. Ezen ve ezilenler aras\u0131ndaki denge siyasi bir m\u00fcdahaleyle de\u011fi\u015ftirilmedi\u011fi s\u00fcrece, ezenler toplumsal varolu\u015f ger\u00e7e\u011fini bu \u00e7er\u00e7evede ve kendi lehlerine kullanmaya devam edeceklerdir. Zihinsel s\u00fcre\u00e7lere k\u0131saca g\u00f6z atarak, hangi ger\u00e7e\u011fin pe\u015fine d\u00fc\u015fmemiz gerekti\u011fini anlamaya \u00e7al\u0131\u015fal\u0131m:<\/p>\n\n\n\n ***<\/p>\n\n\n\n Bilgi, herhangi bir bi\u00e7imde nesneyle ili\u015fkili ya da ona yap\u0131\u015f\u0131k de\u011fildir. Nesnel s\u00fcre\u00e7ler ve bilgi s\u00fcre\u00e7leri birbirinden ayr\u0131 i\u015fler. Bir nesne hakk\u0131ndaki bilgimizle o nesneyle ili\u015fkimiz e\u015fzamanl\u0131 geli\u015fmez. Ba\u015fka bir ifadeyle, bilgimizin kayna\u011f\u0131 deney ve g\u00f6zlem de\u011fildir, toplumsal pratiktir (= \u00fcretim, s\u0131n\u0131f m\u00fccadelesi ve bilimsel \u00e7al\u0131\u015fma). Buradan gelen bilgiler, her birimizin zihnine ya\u015fam boyu i\u015flenir. Bu s\u00fcre\u00e7teki g\u00f6zlem ve deneyimlerimizi, bu bilgiler \u00e7er\u00e7evesinde s\u0131n\u0131fland\u0131rarak de\u011ferlendiririz.<\/p>\n\n\n\n Duyu organlar\u0131m\u0131z arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla belli bir nesne hakk\u0131nda duyumlar edinir ve so\u011fuk, s\u0131cak, keskin, ho\u015f ya da itici kokulu vb. olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 alg\u0131lar\u0131z. Bunlar bilginin kayna\u011f\u0131 de\u011fillerdir, yaln\u0131zca nesneyi tan\u0131mak i\u00e7in zihnimizde \u00f6nceden kay\u0131tl\u0131 bilgilerden hangilerine ba\u015fvuraca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 g\u00f6steren uyaranlard\u0131r. De\u011fi\u015fik duyu organlar\u0131ndan gelen duyumlar, beyinde belli merkezlere ula\u015f\u0131r. Beynimiz, t\u0131pk\u0131 bir bilgisayar gibi \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. (Zaten bilgisayarlar beyni taklit ederek yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r.) Bu merkezler koku, ses, g\u00f6r\u00fcnt\u00fc vb. ilgili alg\u0131lar\u0131n, bu konudaki kay\u0131tl\u0131 bilgilerle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerlerdir. Bu \u00f6zellikler, insan t\u00fcr\u00fcn\u00fcn uzun evrim s\u00fcrecinde olu\u015fmu\u015ftur. \u00d6rne\u011fin koku merkezinde hangi kokular\u0131n yemekle, hangilerinin \u00e7i\u00e7ekle vb. ilgili oldu\u011fu kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rmalar yap\u0131larak anla\u015f\u0131l\u0131r. Anlamay\u0131 sa\u011flayan duyum de\u011fil, duyumun hangi ad ve \u00f6zellikler alt\u0131nda s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 belirleyen kay\u0131tl\u0131 bilgilerdir. Kay\u0131tlar, do\u011fu\u015ftan ba\u015flayarak toplumsal varolu\u015f ko\u015fullar\u0131n\u0131n belirleyicili\u011fi alt\u0131nda ger\u00e7ekle\u015fir. Hat\u0131rlama, kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rma, \u00e7\u0131karsama yapma gibi bir\u00e7ok ak\u0131l y\u00fcr\u00fctme y\u00f6ntemini kullanarak, alg\u0131lar\u0131m\u0131z ve kay\u0131tl\u0131 bilgilerimiz aras\u0131nda zihinsel ili\u015fkiler kurar, bilgilerimizi kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131r ve nesneyi tan\u0131r\u0131z. Ayr\u0131ca b\u00fct\u00fcn bu i\u015flemler s\u0131ras\u0131nda edindi\u011fimiz bilgiler de kayda ge\u00e7er. Bunlar da \u201cdeneyim\u201d olarak bilginin kayna\u011f\u0131 de\u011fil, tan\u0131ma i\u015flemini kolayla\u015ft\u0131ran yard\u0131mc\u0131 \u00f6\u011feleridir. E\u011fer bir olguyu tan\u0131yam\u0131yorsak, nas\u0131l tepki verece\u011fimizi de bilemeyiz. Bir \u015feyi hakk\u0131nda yeterince duyum edinemedi\u011fimiz i\u00e7in tan\u0131mayabilece\u011fimiz gibi, zihnimizde onunla ilgili yeterli bilgi olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in de tan\u0131mayabiliriz. Duruma g\u00f6re, hakk\u0131nda daha \u00e7ok izlenim edinerek ya da daha \u00e7ok bilgi \u00f6\u011frenerek tan\u0131may\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftiririz.<\/p>\n\n\n\n Do\u011fru bilgi bu noktada \u00f6nem kazan\u0131yor. Zihnimizde ne kadar \u00e7ok bilgi kayd\u0131 varsa, do\u011fruya o kadar yak\u0131n oluruz. Ve o kadar \u00e7ok alg\u0131y\u0131, o oranda kolay ve \u00e7abuk s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131r\u0131z. \u00c7\u00fcnk\u00fc bir \u015fey \u00e7ok az belirti verse bile, e\u011fer zihnimizde yeterli bilgi varsa onu tan\u0131r\u0131z. Bu y\u00fczden bilmek, ko\u015fullara ba\u011f\u0131ml\u0131l\u0131\u011f\u0131 azalt\u0131r ve \u00f6zg\u00fcrle\u015fmeyi kolayla\u015ft\u0131r\u0131r. Ve bilginin kayna\u011f\u0131 deney de\u011fil, yine bilgidir.<\/p>\n\n\n\n Do\u011frular\u0131n \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc her zaman daha genel do\u011frulard\u0131r; bir eylem, deney, ya da nesnenin kendisi de\u011fildir. \u00d6rne\u011fin bir laboratuar deneyi, konuyla ilgili teorinin do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermez; yaln\u0131zca deneyin teoride belirtilen y\u00f6nde bir sonu\u00e7 verip vermeyece\u011fini g\u00f6sterir. \u00c7\u00fcnk\u00fc laboratuarda yap\u0131lan i\u015flemin bir e\u011flence mi yoksa deney mi oldu\u011funu anlamak i\u00e7in, \u00f6ncelikle o konuda bilimsel bir teori olmas\u0131 ve deney ko\u015fullar\u0131n\u0131n o teoriye g\u00f6re haz\u0131rlanmas\u0131 gerekir. Her t\u00fcr deneyde ge\u00e7erlili\u011fi s\u0131nanacak olan teori de\u011fil, deneyin (ya da g\u00f6zlemin) kendisidir. E\u011fer ko\u015fullar teoriye uygun bi\u00e7imde haz\u0131rlanm\u0131\u015fsa, deney beklenen sonucu verecektir. Tersi durumda teorinin de\u011fil, deney ko\u015fullar\u0131n\u0131n g\u00f6zden ge\u00e7irilmesi gerekecektir. Peki, deney beklenen sonucu vermedi\u011finde teori neden s\u0131nanmaz?<\/p>\n\n\n\n Belli bir konudaki do\u011fru; soyut, evrensel ve tektir. Bu y\u00fczden tart\u0131\u015f\u0131lmaz ve b\u00fct\u00fcn d\u00fc\u015f\u00fcncelerin ge\u00e7erlili\u011finin \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fcd\u00fcr. Elbette bir konuda bile olsa, evrenin t\u00fcm bilgisine sahip de\u011filiz. Dolay\u0131s\u0131yla bir do\u011frunun tart\u0131\u015f\u0131lmazl\u0131\u011f\u0131, yaln\u0131zca verili ko\u015fullarda ge\u00e7erli bir durumdur. Buna, \u201cg\u00f6relilik anlay\u0131\u015f\u0131\u201d deniyor. Bilgimiz s\u0131n\u0131rlar\u0131 \u00e7er\u00e7evesinde, belli bir konuda bir tane do\u011frudan bahsedebilir ve b\u00fct\u00fcn hesaplamalar\u0131m\u0131zda bunu temel al\u0131r\u0131z. O ko\u015fullarda ikinci bir do\u011fru olmad\u0131\u011f\u0131 gibi, \u201cyanl\u0131\u015f\u201d diye ba\u015fka bir d\u00fc\u015f\u00fcnce \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc de yoktur. E\u011fer b\u00f6yle olmasayd\u0131, belli bir anda biri do\u011fru di\u011feri yanl\u0131\u015f iki ayr\u0131 \u00f6l\u00e7\u00fctten bahsetmemiz gerekirdi. Ve b\u00f6yle bir durumda \u201c\u015fu \u00f6l\u00e7\u00fcte uyanlar do\u011fru, bu \u00f6l\u00e7\u00fcte uyanlar yanl\u0131\u015f\u201d demek zorunda kal\u0131rd\u0131k. Bu ayn\u0131 anda biri yanl\u0131\u015f, di\u011feri do\u011fru iki tane farkl\u0131 d\u00fcnyadan bahsetmeye benzerdi. Dolay\u0131s\u0131yla neyin do\u011fru neyin yanl\u0131\u015f oldu\u011funa karar verirken ya s\u00fcrekli her \u015feyi bildi\u011fi varsay\u0131lan birine dan\u0131\u015f\u0131lacak, ya zar at\u0131lacak, ya da olgulara\/deneyimlere bel ba\u011flanacakt\u0131.<\/p>\n\n\n\n Oysa bir tane d\u00fcnya var ve orada ahlak, sanat, bilim vb. alanlardaki her durum i\u00e7in yaln\u0131zca bir tane do\u011fruluk \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc bulunuyor. Bu nedenle, \u00f6rne\u011fin bir teorinin do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 anlamak i\u00e7in herhangi bir zaman\u0131 beklememiz gerekmedi\u011fi gibi, herhangi bir deney sonucuna bakmak da gerekmiyor. Bir fikrin do\u011frulu\u011fuyla ilgili sorgulama her an ve s\u00fcrekli yap\u0131labilir, yap\u0131lmak zorundad\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc herhangi bir konuda teorik bir do\u011fru ortaya at\u0131l\u0131rken, bu teorisyenin kendi kendine d\u00fc\u015f\u00fcncelere dalmas\u0131yla olmuyor, zaten ayn\u0131 konudaki ba\u015fka teorilerin eksiklerini gidererek, dolay\u0131s\u0131yla onlar\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131n\u0131 do\u011frultarak yap\u0131l\u0131yor. \u00d6yle ki, farkl\u0131 bilim insanlar\u0131 bu do\u011frultuda birbirinden habersiz \u00e7al\u0131\u015farak bile ayn\u0131 do\u011fru sonu\u00e7lara varabiliyorlar. (Newton ve Leibniz\u2019in birbirlerinden habersiz kalk\u00fcl\u00fcs\u00fc ke\u015ffetmesindeki gibi.) B\u00f6ylece var\u0131lan sonu\u00e7, ayn\u0131 konuda daha sonra ortaya at\u0131lacak d\u00fc\u015f\u00fcncelerin ve giri\u015filecek deneylerin do\u011fruluk \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc haline geliyor. Ve bu teori nas\u0131l \u00f6ncekileri s\u0131navdan ge\u00e7irerek kendine bir yer edindiyse, daha sonraki teorik giri\u015fimler taraf\u0131ndan da s\u00fcrekli s\u0131nava \u00e7ekilerek do\u011frulu\u011fu sorgulan\u0131yor. B\u00f6ylece, belli bir d\u00fc\u015f\u00fcncenin do\u011frulu\u011funda s\u00fcreklilik sa\u011flan\u0131yor. Bu t\u0131pk\u0131 maddi \u00fcretimin kendi yaratt\u0131\u011f\u0131 sorunlar\u0131 a\u015farak ve gereksinimlerini kar\u015f\u0131layarak s\u00fcreklilik kazanmas\u0131na benziyor. Sonu\u00e7 olarak do\u011fru, kendi kendini yeniden \u00fcreterek ve kendi d\u0131\u015f\u0131nda bir kan\u0131t aramaks\u0131z\u0131n varoluyor.<\/p>\n\n\n\n Bilim insanlar\u0131n\u0131n para i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131, kapitalizmin k\u00e2r amac\u0131yla da olsa bilimsel ara\u015ft\u0131rmalara destek vermesi, g\u00fcnl\u00fck hayatta ortaya \u00e7\u0131kan bir gereksinimi gidermek amac\u0131yla teorik do\u011fruluk aray\u0131\u015flar\u0131na h\u0131z verilmesi; teorik ilerleme s\u00fcrecinin do\u011fruluk \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc temelinde olmas\u0131n\u0131 etkilemez. S\u00fcre\u00e7 daima belli bir do\u011frunun sorgulanarak eksiklerinin saptanmas\u0131 ve daha kapsay\u0131c\u0131 bir do\u011fruya ge\u00e7ilmesi bi\u00e7iminde i\u015fler. Do\u011frunun ilerlemesini sa\u011flayan itici g\u00fc\u00e7, do\u011frunun i\u00e7 tutarl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n yan\u0131 s\u0131ra, evrensel ve tek bir b\u00fct\u00fcn olu\u015fturmas\u0131 zorunlulu\u011fudur. Bilimin b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131 \u015fu ya da bu bi\u00e7imde birbirleriyle ilintilidir. Bu y\u00fczden kavramsal bilgi haznemiz s\u00fcrekli geni\u015fler. Bu, teorik d\u00fc\u015f\u00fcncelerin i\u00e7 tutarl\u0131l\u0131klar\u0131 bak\u0131m\u0131ndan s\u00fcrekli sorgulanmas\u0131n\u0131 ve farkl\u0131 okumalar s\u0131ras\u0131nda eksiklerinin g\u00f6r\u00fclmesini ve daha kapsaml\u0131 do\u011frulara ula\u015fmak i\u00e7in ilerlemeyi sa\u011flar. Bu i\u015fleyi\u015f ger\u00e7ek ya\u015fam\u0131n somut etkilerinden ba\u011f\u0131ms\u0131zd\u0131r. Ancak sonu\u00e7lar\u0131n\u0131n kullan\u0131l\u0131\u015f\u0131, s\u0131n\u0131f \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131 \u00e7er\u00e7evesindedir. \u00c7\u00fcnk\u00fc bilim kendi ger\u00e7ekli\u011finden ba\u011f\u0131ms\u0131z olarak, egemen s\u0131n\u0131f\u0131n \u00e7\u0131karlar\u0131 do\u011frultusunda kullan\u0131l\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Olay\u0131n niteli\u011fi<\/strong><\/p>\n\n\n\n Egemen habercilik anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re olay\u0131 ay\u0131rt edilir k\u0131lan, dikkat \u00e7ekicili\u011fidir. Bir olay di\u011ferleri aras\u0131nda \u00f6ne \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in merak uyand\u0131r\u0131r ve haber yapmaya de\u011fer bulunur. Olay da bir olgu oldu\u011funa g\u00f6re, belli bir olguyu di\u011ferlerinden ay\u0131rarak \u201colay\u201d haline getiren nedir?<\/p>\n\n\n\n Egemen habercilik bu soruya \u201caz rastlan\u0131r olmas\u0131\u201d diye yan\u0131t veriyor. Buna g\u00f6re \u201cTaksim\u2019de ufo g\u00f6r\u00fcld\u00fc, \u00c7orum\u2019da bal\u0131k kava\u011fa \u00e7\u0131kt\u0131\u201d misali nadir durum, davran\u0131\u015f ve olgular; olay\u2019d\u0131r. Buradan, \u201cbir olay ne denli az ger\u00e7ekle\u015febilirse o kadar de\u011ferlidir\u201d sonucu \u00e7\u0131k\u0131yor. B\u00f6yle d\u00fc\u015f\u00fcnmek, burjuva ekonomicilerinin alt\u0131n\u0131n de\u011ferinin \u00e7ok az bulunmas\u0131na ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu s\u00f6ylemesiyle ayn\u0131d\u0131r. Biliyoruz ki alt\u0131n\u0131n de\u011feri az olu\u015funa de\u011fil, i\u00e7erdi\u011fi toplumsal emek zaman\u0131na g\u00f6re belirleniyor. Benzer bi\u00e7imde, olay\u0131 \u201colay\u201d yapan da az g\u00f6r\u00fclmesi de\u011fil, toplumsal varolu\u015f ko\u015fullar\u0131d\u0131r. Dikkat \u00e7ekicilik ve merak uyand\u0131r\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131n nedenleri olgunun kendisi ya da haber izleyicisi de\u011fildir. Ayr\u0131ca bir \u015feyin azl\u0131\u011f\u0131 ya da \u00e7oklu\u011fu kendine ait bir nicelik \u00f6zelli\u011fi oldu\u011fu i\u00e7in, de\u011ferlendirilmesinde \u00f6l\u00e7\u00fct al\u0131namaz. \u00d6l\u00e7\u00fct, \u00f6l\u00e7\u00fclenden farkl\u0131 olmal\u0131d\u0131r. Bir \u015fey, ancak de\u011fi\u015fmez \u00f6zellikteki ba\u015fka bir \u015feyle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131larak \u201cuzun-k\u0131sa, a\u011f\u0131r-hafif, az-\u00e7ok, \u00f6nemli-\u00f6nemsiz\u201d vb. diye nitelendirilebilir. Dolay\u0131s\u0131yla bir olguyu kendisi gibi de\u011fi\u015fken \u00f6zellikleri olan ba\u015fka olgularla kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rarak, ya da \u201cyay\u0131n y\u00f6neticileri \u00f6yle istiyor, haberin al\u0131c\u0131lar\u0131 merak ediyor, ba\u015fka yay\u0131nlar \u00f6yle yap\u0131yor\u201d misali gerek\u00e7elerle de\u011ferli ve \u00f6nemli sayamay\u0131z. Ge\u00e7mi\u015fte \u00f6nemli olmas\u0131, gelecekte \u00f6nem kazanma olas\u0131l\u0131\u011f\u0131, bir olguyu \u00f6nde tutmay\u0131 gerektirmez. Elimizde b\u00fct\u00fcn olgular i\u00e7in ge\u00e7erli ve somutla\u015ft\u0131r\u0131lm\u0131\u015f bir \u00f6l\u00e7\u00fct olmas\u0131, buna g\u00f6re de\u011ferlendirme yapmam\u0131z gerekir.<\/p>\n\n\n\n Bir olgunun olay olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 teorik olarak anlayabilir ve bu konudaki d\u00fc\u015f\u00fcncelerimizi, \u00f6rne\u011fin \u201cyay\u0131n ilkeleri\u201d ad\u0131 alt\u0131nda s\u0131ralayabiliriz. Bu ilkeler, bir yay\u0131n \u00e7\u0131kartma eyleminde somutla\u015ft\u0131r\u0131labilir. Ve bilindi\u011fi \u00fczere, yay\u0131n belli toplumsal etkiler yaratmay\u0131 ama\u00e7layan politikalar do\u011frultusunda \u00e7\u0131kart\u0131l\u0131r. B\u00fct\u00fcn bunlar birer olgudur. Ama herhangi bir olgudan farkl\u0131 olarak, tasar\u0131mlar\u0131m\u0131z \u00e7er\u00e7evesinde belirlenmi\u015f, gerek\u00e7eleri ve amac\u0131 a\u00e7\u0131k, s\u0131n\u0131rlar\u0131 \u00e7izilmi\u015f ve b\u00f6ylece somutluk kazanarak \u201c\u00f6l\u00e7\u00fct\u201d diyebilece\u011fimiz hale getirilmi\u015f olgulard\u0131r. Ama yine de birer olgudurlar ve olay m\u0131 de\u011fil mi diye de\u011ferlendirmek istedi\u011fimiz herhangi bir olguyla ayn\u0131 toplumsal varolu\u015f ko\u015fullar\u0131 i\u00e7inde yeral\u0131rlar. \u00d6yleyse olay de\u011ferlendirmesinde kullanaca\u011f\u0131m\u0131z \u00f6l\u00e7\u00fct, kendi de\u011ferimizi saptamak i\u00e7in de kullan\u0131labilecektir. Zaten bunu yapam\u0131yorsak, \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131m\u0131z yay\u0131n\u0131n egemen medyadan fark\u0131 kalmaz, olayla kendimiz ve yay\u0131nla izleyicileri aras\u0131nda ba\u011flant\u0131 kuramay\u0131z. Kolektif e\u011fitici ve \u00f6rg\u00fctleyici rol\u00fc oynayamay\u0131z. Yaln\u0131zca, geni\u015f y\u0131\u011f\u0131nlara uzaktan ve do\u011frulu\u011fu kendinden menkul fikirler vaaz eden, izleyicisi bile olmayan bir yap\u0131ya d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcz.<\/p>\n\n\n\n ***<\/p>\n\n\n\n Ya\u015fam s\u00fcrecinde kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z her \u015fey, toplumsal ili\u015fkilerin somutla\u015fm\u0131\u015f bi\u00e7imleridir. Bu \u00f6nerme; ki\u015fi, d\u00fc\u015f\u00fcnce, nesne, davran\u0131\u015f ya da \u201cdo\u011fal\u201d say\u0131lan herhangi bir olgu ve olay gibi, ger\u00e7ek ya\u015famdaki her \u015fey i\u00e7in ge\u00e7erlidir. Her \u015fey belli toplumsal varolu\u015f ko\u015fullar\u0131nda ortaya \u00e7\u0131kar, birbiriyle ili\u015fkilenir, aralar\u0131nda ge\u00e7i\u015f ya da \u00e7at\u0131\u015fk\u0131lar olu\u015fur ve yok olarak ba\u015fka bir \u015feye d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr.<\/p>\n\n\n\n Toplumsal ili\u015fkiler ger\u00e7ek ve somuttur, teorik ya da d\u00fc\u015fsel herhangi bir yanlar\u0131 yoktur. Teorik ya da d\u00fc\u015fsel eylemler i\u00e7eriklerinden ba\u011f\u0131ms\u0131z bi\u00e7imde ve d\u00fc\u015f\u00fcnce \u00fcretme \u00e7abas\u0131 olarak, ger\u00e7ek ili\u015fkilerin birer par\u00e7as\u0131d\u0131rlar. \u00d6rne\u011fin bir ki\u015finin inan\u00e7, bilgi ya da tasar\u0131m\u0131ndan yola \u00e7\u0131karak eylemde bulunmas\u0131n\u0131 de\u011ferlendirirken d\u00fc\u015f\u00fcncelerini de\u011fil, yapt\u0131\u011f\u0131 i\u015fleri ve eyleminin sonucunu temel al\u0131r\u0131z. Yoksa bu sonu\u00e7lar\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnceler \u00fczerinden a\u00e7\u0131klamaya kalk\u0131\u015farak \u201cgerici yapt\u0131ysa sonucu da gericidir, devrimci yapt\u0131ysa sonuca ula\u015fmasa bile iyidir\u201d misali pe\u015fin yarg\u0131lar ifade eder duruma d\u00fc\u015feriz. B\u00f6yle yapmak, olgunun kendi ger\u00e7ekli\u011fini \u00e7arp\u0131tarak, bizim zihnimizdekilere g\u00f6re bi\u00e7imlendirmeye yol a\u00e7ar.<\/p>\n\n\n\n \u00d6zne olarak olgularla ili\u015fkimiz ve olgular\u0131n birbirleriyle ili\u015fkileri, ayn\u0131 varolu\u015f ko\u015fullar\u0131 i\u00e7inde ger\u00e7ekle\u015fiyor. B\u00fct\u00fcn bu ortak varolu\u015fun belirleyicisi, \u00e7eli\u015fkilerdir. Somut ko\u015fullarda bunlar ger\u00e7ek \u00e7eli\u015fkilerdir. Farkl\u0131 \u00f6znelere g\u00f6re ad ve anlamlar\u0131 de\u011fi\u015fse bile, ontolojik bak\u0131mdan varl\u0131klar\u0131 kesin ve tart\u0131\u015f\u0131lmazd\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Ger\u00e7ek ya\u015fam ko\u015fullar\u0131m\u0131z\u0131n (=i\u00e7inde bulundu\u011fumuz konjonkt\u00fcr\u00fcn) belirleyicisi, ezen ve ezilenler aras\u0131 \u00e7eli\u015fkidir. Bu i\u00e7inde bulundu\u011fumuz toplumsal yap\u0131y\u0131 anlamak i\u00e7in teorik d\u00fczeyde d\u00fc\u015f\u00fcnmemize yarayan altyap\u0131-\u00fcstyap\u0131, \u00fcretici g\u00fc\u00e7ler-\u00fcretim ili\u015fkileri, emek-sermaye ve burjuvazi-proletarya misali soyut bir \u00e7eli\u015fki de\u011fildir; somut \u00e7at\u0131\u015fma dizilerinden olu\u015fan bir \u00e7eli\u015fkidir. Toplumdaki b\u00fct\u00fcn s\u00f6m\u00fcr\u00fcc\u00fc, \u0131rk\u00e7\u0131, cinsiyet\u00e7i, gerici, m\u00fclkiyet\u00e7i, bask\u0131c\u0131, ayr\u0131mc\u0131, \u015foven vb. kesimler \u201cezen\u201d ba\u015fl\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda yeral\u0131rlar. Siyasal iktidar\u0131n y\u00f6nlendiricili\u011finde ve devlet z\u0131rh\u0131 i\u00e7inde, belirgin bir g\u00fc\u00e7t\u00fcrler. \u00c7eli\u015fkinin \u201cezilen\u201d taraf\u0131 ise ayn\u0131 \u00f6l\u00e7\u00fcde belirgin de\u011fildir. Ezenlerin ma\u011fdur etti\u011fi toplum kesimleri, nesnel ger\u00e7ek olarak \u201cezilen\u201d konumundad\u0131r. Ancak ezen-ezilen ili\u015fkisi gelecekte alabilece\u011fi olas\u0131 bi\u00e7imlere g\u00f6re de\u011fil, \u015fu an\u0131n ger\u00e7ekli\u011fi i\u00e7indeki i\u015flevine g\u00f6re ifade edilen bir \u00e7eli\u015fkidir. Bu nedenle \u00e7eli\u015fkinin ezilen taraf\u0131n\u0131, yaln\u0131zca ezilenler ad\u0131na somut m\u00fccadele verenler temsil eder. Nas\u0131l ki iktidar partisi \u201cbende daha \u00e7ok K\u00fcrt milletvekili var\u201d diyerek K\u00fcrt halk\u0131n\u0131n temsilcisi haline gelemiyorsa, nesnel olarak ezilen ama buna kar\u015f\u0131 direnmeyenlerin de ezilenleri temsil etmesi ve \u00e7eli\u015fkinin bir kutbu gibi dikkate al\u0131nmalar\u0131 s\u00f6zkonusu olamaz. Varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 bilin\u00e7li ve \u00f6rg\u00fctl\u00fc olarak m\u00fccadele i\u00e7inde ifade etmeyen ezilen, ezenlerin uzant\u0131s\u0131d\u0131r ve ezilmeyi hak ediyor demektir.<\/p>\n\n\n\n Olgular\u0131, bizim ger\u00e7e\u011fimizin de belirleyicisi olan toplumsal varolu\u015f ko\u015fullar\u0131 i\u00e7inde ele ald\u0131\u011f\u0131m\u0131zda ve i\u00e7inde bulundu\u011fumuz konjonkt\u00fcr\u00fcn belirleyicisi olan ezen-ezilen \u00e7eli\u015fkisine g\u00f6re \u00f6nem s\u0131ras\u0131na dizdi\u011fimizde, \u00f6ne \u00e7\u0131kanlar \u201colayd\u0131r\u201d ve haber de\u011feri ta\u015f\u0131r. Fark\u0131na varmay\u0131z ama egemen medya da haber verirken benzer bir s\u0131ralama \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fcnden yararlan\u0131r. Onlar, ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z b\u00fct\u00fcn olgulardaki belirleyicili\u011fin egemen s\u0131n\u0131fta oldu\u011fu ger\u00e7e\u011fini gizleyecek bir haber se\u00e7imi ve dili kullan\u0131rlar. Hayat\u0131, birbiriyle nas\u0131l ili\u015fkide oldu\u011fu belirsiz olgular toplam\u0131; toplumu ise bireylerin bir araya gelmesiyle olu\u015fmu\u015f bir kalabal\u0131k gibi g\u00f6sterirler. \u00d6yle ki, s\u0131radan yurtta\u015f bu haberlere bakt\u0131\u011f\u0131nda, hayat\u0131n anla\u015f\u0131lmas\u0131 olanaks\u0131z bir kaostan ibaret oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr. B\u00f6ylece ya\u015fanan karga\u015fan\u0131n do\u011frudan sorumlular\u0131 olan y\u00f6netenler ve m\u00fclk sahipleri g\u00f6r\u00fcnmez hale gelirler. \u0130\u015fi bu noktaya kadar getiren egemen medya, ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z hayat\u0131n berbatl\u0131\u011f\u0131ndan sorumlu olanlar\u0131, \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fcn biricik adresi gibi sunar. Ve olaylar\u0131; okulda, dinde, ailede ezberletilen kavramlar arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla anlayaca\u011f\u0131m\u0131z bi\u00e7imde haberler yapar.<\/p>\n\n\n\n Habercilik anlay\u0131\u015f\u0131m\u0131z<\/strong><\/p>\n\n\n\n Bilindi\u011fi \u00fczere egemen s\u0131n\u0131f devlet arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla \u00f6rg\u00fctlenir, toplumu bask\u0131 alt\u0131nda tutar ve y\u00f6netir. Devletin bask\u0131c\u0131 ve d\u00fczenleyici olmak \u00fczere iki t\u00fcr i\u015flevi vard\u0131r. Bunlar birbirlerinden kopuk de\u011fillerdir; uzun tarihsel geli\u015fim s\u00fcre\u00e7lerinde ve her toplumun devrald\u0131\u011f\u0131 miras \u00e7er\u00e7evesinde, birbirlerini destekleyerek \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Bu s\u0131rada devlet biri bask\u0131 yarat\u0131c\u0131, di\u011feri r\u0131za sa\u011flay\u0131c\u0131 iki grup ayg\u0131t kullan\u0131r. Medya, Althusser\u2019in tan\u0131m\u0131yla devletin ideolojik ayg\u0131tlar\u0131ndand\u0131r ve toplumu burjuvazinin egemenli\u011fine raz\u0131 etmeye yarar. Bu i\u015flevini din, e\u011fitim, siyaset, sendika vb. ayg\u0131tlar\u0131yla birlikte yapar. Buralarda \u00fcretilen ideolojiler birbirini besler ve toplumu y\u00f6nlendirir.<\/p>\n\n\n\n Medya geni\u015f bir kavram; i\u00e7inde her t\u00fcrl\u00fc ses, s\u00f6z, g\u00f6r\u00fcnt\u00fc kapsam\u0131nda film, haber, m\u00fczik, edebiyat vb. yollarla ileti\u015fim yer al\u0131yor. Habercilik, medyan\u0131n canl\u0131 yan\u0131n\u0131 olu\u015fturuyor. Bunu h\u0131z\u0131 ve s\u00fcreklili\u011fiyle yap\u0131yor. Yay\u0131nc\u0131l\u0131kta makale tarz\u0131 yaz\u0131lar daha \u00f6nemli gibi g\u00f6r\u00fcnse de, belirleyici olan haberdir. \u00c7\u00fcnk\u00fc makale kendini okutmak i\u00e7in g\u00fcnceli yakalamak zorundad\u0131r ve bunu da haberleri izleyerek yapabilir. Habercilik, egemen ideolojinin yeniden \u00fcretiminin ve buna kar\u015f\u0131 m\u00fccadelenin, en h\u0131zl\u0131 ya\u015fand\u0131\u011f\u0131 aland\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Devletin r\u0131za yaratma \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131, do\u011fas\u0131 gere\u011fi bask\u0131ya dayal\u0131 olarak y\u00fcr\u00fct\u00fclemez. Bu yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda zaten ideolojik ayg\u0131t i\u015flevini yitirir ve bask\u0131 ayg\u0131t\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcr. Bask\u0131 ayg\u0131tlar\u0131nda farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015fler yer alamaz ama ideolojik ayg\u0131tlarda bu m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. B\u00f6ylece egemen ideoloji kendini, kar\u015f\u0131tlar\u0131n\u0131n yanl\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131 \u00fczerinden ifade etmeye ve kar\u015f\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015ftekileri yan\u0131na \u00e7ekmeye \u00e7al\u0131\u015farak toplumun r\u0131zas\u0131n\u0131 almaya u\u011fra\u015f\u0131r. Egemenler egemenliklerini zorla dayatmaktansa, kendili\u011finden benimsenmesini tercih ederler. \u0130deolojik ayg\u0131tlar bunun i\u00e7in vard\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Ba\u015fka alanlara g\u00f6re ideolojik ayg\u0131tlarda ezilenlerin g\u00fc\u00e7lenmesi daha kolayd\u0131r. Buralar siyasi m\u00fccadelenin haz\u0131rl\u0131k okullar\u0131 gibidir. Devlet ideolojik ayg\u0131tlar\u0131ndaki \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc, herkesi kamu hizmeti verdi\u011fine inand\u0131rarak sa\u011flayabilir. Tanr\u0131, bayrak, vatan, lider gibi demirba\u015f ideolojik \u00f6\u011felerin aktar\u0131mlar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda art\u0131k geriye ne kal\u0131yorsa, her t\u00fcr \u00e7al\u0131\u015fma tarafs\u0131z bir dille yap\u0131l\u0131r. Haberin tarafs\u0131z oldu\u011fu\/olmas\u0131 gerekti\u011fi bu ba\u011flamda ileri s\u00fcr\u00fcl\u00fcr.<\/p>\n\n\n\n Toplumsal ya\u015famda tarafs\u0131zl\u0131k, ancak kar\u015f\u0131t g\u00fc\u00e7lerin dengede oldu\u011fu, ge\u00e7ici ve \u00f6zel anlar i\u00e7in m\u00fcmk\u00fcn olabilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131nda herhangi bir olgu, durum, ki\u015fi, yer vs. i\u00e7in kal\u0131c\u0131 bir tarafs\u0131zl\u0131ktan bahsedilemez. Tarafs\u0131zl\u0131k, ola\u011fan ko\u015fullarda g\u00fc\u00e7l\u00fcden yana olmak demektir. Egemenler bu durumu g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde tutarak \u201cadalet, ger\u00e7ek, do\u011fruluk, do\u011fa, insanl\u0131k, demokrasi\u201d vb. kimi kavramlar\u0131n tarafs\u0131z oldu\u011funu ileri s\u00fcrerler. Ger\u00e7e\u011fi yans\u0131tt\u0131\u011f\u0131 gerek\u00e7esiyle haberin tarafs\u0131z oldu\u011fu fikri de bu nitelikte bir \u00f6nermedir.<\/p>\n\n\n\n Haber; olay\u0131n se\u00e7imi, anlat\u0131m\u0131, belli bir hedef kitle g\u00f6zetilerek aktar\u0131m\u0131 ve alg\u0131lan\u0131p anla\u015f\u0131lmas\u0131 da i\u00e7inde olmak \u00fczere, bir toplumsal kesimin bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131n\u0131n dile getirili\u015fidir. Ger\u00e7e\u011fe sad\u0131k kal\u0131nd\u0131\u011f\u0131 gerek\u00e7esiyle yorumsuz sunulmas\u0131, yaln\u0131zca bir iddiad\u0131r. Bir olay\u0131 o g\u00fcne dek benzer olaylarda kullan\u0131lan dili sorgulamadan aktarmak, foto\u011fraf karesi gibi donuk bir olgu bi\u00e7iminde sunarak hangi varolu\u015f ko\u015fullar\u0131ndan do\u011fdu\u011funu hat\u0131rlatmamak, dolay\u0131s\u0131yla olay\u0131n sorumlular\u0131 ve sonu\u00e7lar\u0131 hakk\u0131nda bilgi vermemek; evet, olana kay\u0131ts\u0131z kalarak, g\u00fc\u00e7l\u00fcden yana taraf olmak demektir.<\/p>\n\n\n\n Ger\u00e7e\u011fe sad\u0131k kalarak ve ger\u00e7e\u011fi s\u0131n\u0131rl\u0131 \u00e7\u0131karlar\u0131 \u00e7er\u00e7evesinde aktaranlara kar\u015f\u0131 toplumsal yarar g\u00f6zeterek aktarmak i\u00e7in yorum yapmak gerekir. Yorum, olmayan hakk\u0131nda fikir \u00fcretmek de\u011fildir, g\u00f6r\u00fcnen \u00fczerinden giderek g\u00f6r\u00fcnmeyeni ortaya \u00e7\u0131kartmakt\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc ger\u00e7e\u011fi b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle g\u00f6rme f\u0131rsat\u0131n\u0131 \u00e7ok az buluruz ve genellikle, egemen medyan\u0131n bize sundu\u011fu kadar\u0131yla yetinmek zorunda kal\u0131r\u0131z. Ancak ger\u00e7e\u011fin bilgisinin, g\u00f6r\u00fcnenden ibaret olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 biliriz. Dolay\u0131s\u0131yla kavramsal bilgimiz \u00e7er\u00e7evesinde en k\u00fc\u00e7\u00fck bir ayr\u0131nt\u0131y\u0131 bile yeniden d\u00fc\u015f\u00fcnerek, olay\u0131 buna g\u00f6re aktar\u0131r\u0131z.<\/p>\n\n\n\n Bir olguyu tan\u0131ma eylemi zihinde ger\u00e7ekle\u015fir demi\u015ftik. Duyumlar\u0131 kay\u0131tl\u0131 bilgilerimizle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rarak olguyu tan\u0131r\u0131z. Haber, g\u00fcnl\u00fck hayatta en \u00e7ok kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z olgular\u0131 tan\u0131mam\u0131z\u0131 sa\u011flayan kavramlar\u0131, zihnimize i\u015fler. Bu y\u00fczden haber aktar\u0131rken olay\u0131n ger\u00e7ekli\u011fi kadar, do\u011fruluk \u00f6l\u00e7\u00fct\u00fc de g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde tutulmal\u0131d\u0131r. \u00d6rne\u011fin \u201ckaza\u201d yoktur, faili belli bir eylem ve ma\u011fduru vard\u0131r. \u00c7ocuk d\u00fc\u015fmez, oraya kadar bir \u00e7ocu\u011fun \u00e7\u0131kabilece\u011fini g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde tutmayan ve \u00f6nlem almayanlar y\u00fcz\u00fcnden bir \u00e7ocu\u011fun d\u00fc\u015fmesine g\u00f6z yumanlar vard\u0131r. Ayn\u0131 olay\u0131 farkl\u0131 bir bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla ele ald\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, herkesin g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc bir olgunun herkes taraf\u0131ndan g\u00f6r\u00fcnmeyen ve en az g\u00f6r\u00fcnenler kadar ger\u00e7ek olan yanlar\u0131 da ortaya \u00e7\u0131kar. Ve bunu al\u0131\u015f\u0131ld\u0131k dilin d\u0131\u015f\u0131nda aktard\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, ger\u00e7e\u011fe en k\u00fc\u00e7\u00fck bir ekleme-\u00e7\u0131kartma yapmad\u0131\u011f\u0131m\u0131z halde daha geni\u015f g\u00f6r\u00fcnmesini sa\u011flam\u0131\u015f oluruz.<\/p>\n\n\n\n Habercilik anlay\u0131\u015f\u0131m\u0131z\u0131, yeterli teorik haz\u0131rl\u0131\u011f\u0131m\u0131z olmadan ortaya koyamay\u0131z. Olaylar zaten belli bir egemenlik d\u00fczeni alt\u0131nda ya\u015fan\u0131yor, dolay\u0131s\u0131yla kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131km\u0131yor. Biz bu d\u00fczene kar\u015f\u0131y\u0131z ve olaylara yakla\u015f\u0131m\u0131m\u0131z do\u011fal olarak tarafl\u0131. Haber izleyicisini taraf haline getirmek istiyoruz. Dolay\u0131s\u0131yla olup bitene ekleme-\u00e7\u0131karma yapmadan, dili ve olay\u0131 sorgulayacak bi\u00e7imde, taraf\u0131m\u0131z\u0131 a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade ederek ve okuru kendi taraf\u0131m\u0131zda yer almaya \u00e7a\u011f\u0131rarak haber yapaca\u011f\u0131z. Amac\u0131m\u0131z izleyenleri e\u011fitmek, birbirlerinden ve olaylardan haberdar k\u0131lmak, uzaktaki olaylarla kendi varolu\u015f ko\u015fullar\u0131 aras\u0131nda ili\u015fki kurmalar\u0131na yard\u0131mc\u0131 olmak ve olay, okur, yay\u0131nc\u0131 olarak ayn\u0131 d\u00fczlemde yer almak. Ezilenlerden yanay\u0131z. Ezilenler aras\u0131nda, devrimci m\u00fccadele y\u00fcr\u00fctenlerden yanay\u0131z. Taraf\u0131z.<\/p>\n\n\n\n