Erik Olin Wright ile s\u0131n\u0131f, sosyalizm ve Marksizmin anlam\u0131 \u00fczerine.<\/p>\n\n\n\n
Erik Olin Wright 1970\u2019lerde \u201cMarksizm\u2019in i\u00e7ine d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcnde\u201d, ciddi bir radikal akademisyen i\u00e7in \u201ckasabadaki tek oyun\u201d buydu.<\/p>\n\n\n\n
1990\u2019lara gelindi\u011finde bu durum art\u0131k b\u00f6yle de\u011fildi ve Marksizm, akademinin i\u00e7inde ve d\u0131\u015f\u0131nda s\u0131n\u0131rlara \u00e7ekildi. Wright ise kalmay\u0131 se\u00e7ti. Marksizmi bir dizi sabit fikir ya da \u00f6zg\u00fcn bir y\u00f6ntem olarak de\u011fil, ay\u0131rt edici bir dizi soru ve bunlar\u0131 yan\u0131tlamak i\u00e7in kavramsal bir \u00e7er\u00e7eve olarak ele alarak sosyolojik bir Marksizmi yeniden in\u015fa etmeye koyuldu.<\/p>\n\n\n\n
Wright\u2019\u0131n Marksizmi s\u0131radan bir toplum bilimidir, ancak sosyalizm aray\u0131\u015f\u0131 taraf\u0131ndan y\u00f6nlendirilir.<\/p>\n\n\n\n
K\u0131rk y\u0131l\u0131 a\u015fk\u0131n s\u00fcredir yapt\u0131\u011f\u0131 \u00e7al\u0131\u015fmalar, Marksist gelene\u011fin iki temel par\u00e7as\u0131n\u0131 yeniden d\u00fc\u015f\u00fcnmeye odaklanm\u0131\u015ft\u0131r: s\u0131n\u0131f ve toplumsal d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm stratejileri. Wright\u2019\u0131n yeni kitab\u0131 Understanding Class<\/em>, kendi s\u0131n\u0131f yakla\u015f\u0131m\u0131n\u0131 Thomas Piketty ve Guy Standing gibi isimlerle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya getirir. Robin Hahnel ile yapt\u0131\u011f\u0131 bir tart\u0131\u015fmay\u0131 i\u00e7eren e-kitap Alternatives to Capitalism<\/em> ise Wright\u2019\u0131n sosyalist olas\u0131l\u0131klar \u00fczerine son d\u00fc\u015f\u00fcncelerini ortaya koymaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Yak\u0131n zamanda Avustralya\u2019ya yapt\u0131\u011f\u0131 bir ziyarette Wright, Jacobin edit\u00f6r\u00fc Mike Beggs ile Weber ve Marx\u2019tan piyasalara ve sol strateji hakk\u0131ndaki g\u00f6r\u00fc\u015flerine kadar her \u015feyi tart\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 geni\u015f kapsaml\u0131 bir r\u00f6portaj yapt\u0131.<\/p>\n\n\n\n ***<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>S\u0131n\u0131f\u0131n neden \u00f6nemli oldu\u011fu sorusuyla ba\u015flayal\u0131m. David Grusky, makro anlamda s\u0131n\u0131f\u0131n sadece akademik bir kurgu oldu\u011funu savunarak sorunu a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde ortaya koyuyor. Sizin yan\u0131t\u0131n\u0131z nedir?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright:\u00a0<\/strong>Bunun ger\u00e7ek bir kategori olmad\u0131\u011f\u0131 iddias\u0131na kat\u0131lm\u0131yorum. Bence \u201cbu ger\u00e7ek bir kategori mi?\u201d sorusunun cevab\u0131, \u201cAkt\u00f6rlerin kendilerinin bu nedensel g\u00fcc\u00fc tan\u0131y\u0131p tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131na veya ilgili mekanizmalar etraf\u0131nda yasal kategorilerin s\u0131n\u0131rlar \u00e7izip \u00e7izmedi\u011fine bak\u0131lmaks\u0131z\u0131n, insanlar\u0131n ya\u015famlar\u0131nda nedensel g\u00fcc\u00fc olan ger\u00e7ek mekanizmalar\u0131 tan\u0131ml\u0131yor mu?\u201d olmal\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Marksist iddia, bir \u00fcretim sistemi i\u00e7indeki toplumsal ili\u015fkilerin, insanlar\u0131n ya\u015famlar\u0131n\u0131 \u015fekillendiren ve bir \u00e7at\u0131\u015fma alan\u0131 tan\u0131mlayan ger\u00e7ek mekanizmalar\u0131 belirledi\u011fi ve bu mekanizmalar\u0131n kalbinin s\u00f6m\u00fcr\u00fc ve tahakk\u00fcm\u00fcn bir bile\u015fimi oldu\u011fudur. Bunlar, Marksist s\u0131n\u0131flar\u0131n nedensel olarak ili\u015fkili bi\u00e7imde tan\u0131mlad\u0131klar\u0131 belirli mekanizmalar\u0131 karakterize etmek i\u00e7in kullan\u0131lan iki s\u00f6zc\u00fckt\u00fcr.<\/p>\n\n\n\n Dolay\u0131s\u0131yla Grusky\u2019nin bunlar\u0131n ger\u00e7ek olmad\u0131\u011f\u0131 iddias\u0131, s\u00f6m\u00fcr\u00fc ve tahakk\u00fcm\u00fcn ger\u00e7ek olmad\u0131\u011f\u0131, bunlar\u0131n analistin hayal g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc oldu\u011fu iddias\u0131 olmal\u0131d\u0131r. Bence bu, kapitalist toplumlar\u0131n do\u011fas\u0131na ili\u015fkin bariz bir \u015fekilde yanl\u0131\u015f bir te\u015fhistir.<\/p>\n\n\n\n S\u00f6m\u00fcr\u00fc ve tahakk\u00fcm\u00fcn mekanizmalar oldu\u011fu iddias\u0131, s\u0131n\u0131f analistlerinin ilgisini \u00e7eken t\u00fcm somut, g\u00f6zlemlenebilir olgular\u0131 a\u00e7\u0131klad\u0131klar\u0131n\u0131 s\u00f6ylemekten ayr\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n \u0130nsanlar\u0131n bilincini ele alal\u0131m. \u0130nsanlar d\u00fcnyay\u0131 nas\u0131l g\u00f6r\u00fcr? Akt\u00f6rler kendi durumlar\u0131n\u0131 nas\u0131l anlarlar? Tahakk\u00fcm ve s\u00f6m\u00fcr\u00fc ve insanlar\u0131n bu mekanizmalara g\u00f6re nas\u0131l konumland\u0131klar\u0131, insanlar\u0131n bilincini ger\u00e7ekten a\u00e7\u0131klar m\u0131?<\/p>\n\n\n\n Asl\u0131nda hay\u0131r. S\u0131n\u0131f\u0131n tek ba\u015f\u0131na bilinci a\u00e7\u0131klad\u0131\u011f\u0131 hi\u00e7bir zaman do\u011fru olmam\u0131\u015ft\u0131r. Bilin\u00e7, s\u0131n\u0131f kavram\u0131 alt\u0131nda toplanan belirli mekanizmalar\u0131n yan\u0131 s\u0131ra her t\u00fcrl\u00fc ba\u015fka \u015fey taraf\u0131ndan \u015fekillendirilir.<\/p>\n\n\n\n E\u011fer \u00f6nemsedi\u011finiz tek \u015fey bilinci a\u00e7\u0131klayan belirli \u015feylerin a\u00e7\u0131klay\u0131c\u0131 g\u00fcc\u00fc ise, o zaman \u201cHay\u0131r, s\u0131n\u0131f kendi ba\u015f\u0131na en \u00f6nemlisi de\u011fildir\u201d demeniz gerekir. Ancak elbette bu, bu kavramlar\u0131n uygunlu\u011funu ve a\u00e7\u0131klay\u0131c\u0131 g\u00fc\u00e7lerini anlaman\u0131n son derece dar ve s\u0131n\u0131rl\u0131 bir yoludur.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs<\/strong>: S\u0131n\u0131f\u0131n \u00f6nemli oldu\u011fu fikri \u2013 ya da en az\u0131ndan e\u015fitsizli\u011fin \u00f6nemli oldu\u011fu fikri \u2013 krizden, Occupy\u2019dan ve Piketty\u2019den bu yana yeniden ana ak\u0131m bir g\u00f6r\u00fc\u015f haline gelmi\u015f gibi g\u00f6r\u00fcn\u00fcyor. E\u015fitsizli\u011fin insanlar\u0131n konumlar\u0131na g\u00f6re nas\u0131l s\u0131raland\u0131\u011f\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan tart\u0131\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 baz\u0131 \u201csa\u011fduyu\u201d yakla\u015f\u0131mlar\u0131n\u0131 ele\u015ftiriyorsunuz. Sizce bu g\u00f6r\u00fc\u015fte eksik olan nedir?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright:\u00a0<\/strong>Eksik olan, bu t\u00fcr pozisyonlar\u0131n neden s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lmaya uygun oldu\u011funa ve mevcut pozisyonlar\u0131n neden sahip olduklar\u0131 m\u00fclkiyetlere sahip oldu\u011funa dair bir a\u00e7\u0131klamad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n K\u00fclt\u00fcrel sermayenin, sosyal sermayenin ve e\u011fitim sermayesinin \u00e7ok uluslu bir \u015firkette y\u00f6netici olman\u0131z\u0131, terfi etmenizi ve nihayetinde CEO olman\u0131z\u0131 sa\u011flad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemek ba\u015fka bir \u015feydir. Peki ama neden terfi edilebilecek CEO pozisyonlar\u0131 vard\u0131r? Ve e\u011fer bu pozisyonlar varsa neden y\u0131ll\u0131k kazan\u00e7lar\u0131 i\u015f\u00e7ilerin alt\u0131, yirmi kat\u0131 de\u011fil de d\u00f6rt y\u00fcz kat\u0131d\u0131r?<\/p>\n\n\n\n \u0130nsanlar\u0131n s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 pozisyonlar\u0131n do\u011fas\u0131n\u0131 nas\u0131l a\u00e7\u0131kl\u0131yorsunuz?<\/p>\n\n\n\n Bir zamanlar bu ger\u00e7e\u011fi tan\u0131mlamak i\u00e7in belirli bir terim kullan\u0131l\u0131rd\u0131. S\u0131n\u0131fsal konumlar, insanlar\u0131n s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u201cbo\u015f yerler\u201d olarak adland\u0131r\u0131l\u0131rd\u0131. \u0130nsanlar\u0131n s\u0131n\u0131fsal konumlar\u0131n\u0131 s\u0131rtlar\u0131nda ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131, bunun ki\u015filerin kendilerine ait bir \u00f6zellik oldu\u011fu g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn aksine.<\/p>\n\n\n\n Elbette istikrarl\u0131, iyi d\u00fczenlenmi\u015f bir s\u0131n\u0131f yap\u0131s\u0131nda ki\u015filerin nitelikleri ile konumlar\u0131n nitelikleri i\u00e7 i\u00e7e ge\u00e7mi\u015ftir, ancak ki\u015filerin nitelikleri ile konumlar\u0131n nitelikleri birbirinden farkl\u0131d\u0131r. Marksist gelenekteki s\u0131n\u0131f analizinin konusu, pozisyonlar\u0131n kendileriyle ilgilidir.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs:<\/strong> Hem Marksist hem de Weberci s\u0131n\u0131f yakla\u015f\u0131m\u0131n\u0131n, konumlar\u0131n yap\u0131s\u0131 hakk\u0131nda s\u00f6yleyecek bir \u015feyleri oldu\u011funu \u00f6ne s\u00fcr\u00fcyorsunuz. Ancak Marksist ve Weberci yakla\u015f\u0131mlar s\u0131kl\u0131kla kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya getirilmektedir.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Weber\u2019e a\u015fina olmayanlar\u0131n yapmas\u0131 gereken ilgin\u00e7 bir \u015fey var: 1890\u2019lar\u0131n sonlar\u0131nda yazd\u0131\u011f\u0131 The Agrarian Sociology of Ancient Civilizations<\/em> adl\u0131 kitab\u0131n\u0131n ekini okumak. Ekte Roma \u0130mparatorlu\u011fu\u2019nun \u00e7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve k\u00f6le ekonomisinin neden sonunda Roma toplumunun yeniden \u00fcretimini baltalad\u0131\u011f\u0131 \u00fczerine uzun bir makale yer al\u0131r.<\/p>\n\n\n\n E\u011fer bu makaleyi ger\u00e7ekten zeki doktora \u00f6\u011frencilerime verseydim ve onlar bunu kimin yazd\u0131\u011f\u0131n\u0131 bilmeselerdi ve ben de \u201cBana bu b\u00f6l\u00fcm\u00fcn teorik arka plan\u0131n\u0131 te\u015fhis edin\u201d deseydim, \u201cBu a\u00e7\u0131k\u00e7a Marksist\u201d derlerdi. Weber\u2019in s\u0131n\u0131f konusundaki g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olduk\u00e7a Marksist bir karaktere sahiptir.<\/p>\n\n\n\n Weber, kapitalizm i\u00e7indeki s\u0131n\u0131flar\u0131 sistematik olarak m\u00fclkiyet haklar\u0131 taraf\u0131ndan yap\u0131land\u0131r\u0131lm\u0131\u015f olarak g\u00f6r\u00fcr. S\u0131n\u0131f ili\u015fkilerinin merkezi ekseni olarak g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc \u015fey budur: kapitalist ve emek\u00e7i. Bu iki kategori onun s\u0131n\u0131f analizinin temelini olu\u015fturur.<\/p>\n\n\n\n Marx ile Weber aras\u0131ndaki fark, Weber\u2019in kapitalizmden \u00f6nceki tahakk\u00fcm ve e\u015fitsizlik sistemlerini s\u0131n\u0131ftan ziyade stat\u00fcye dayal\u0131 olarak g\u00f6rmesi, dolay\u0131s\u0131yla s\u0131n\u0131f analizini, tahakk\u00fcm ve s\u00f6m\u00fcr\u00fcn\u00fcn yap\u0131land\u0131r\u0131lmas\u0131nda tarihsel d\u00f6nemler aras\u0131ndaki geni\u015f farkl\u0131l\u0131klar\u0131 anlaman\u0131n bir yolu olarak g\u00f6rmek yerine, yaln\u0131zca kapitalizm i\u00e7in uygun bir \u015fey olarak g\u00f6rmesidir.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizm analizinde, Marx ve Weber aras\u0131nda, \u00f6zellikle Weber\u2019in s\u00f6m\u00fcr\u00fc sorununu g\u00f6rmezden gelme bi\u00e7iminde baz\u0131 \u00f6nemli farkl\u0131l\u0131klar da vard\u0131r. Bununla birlikte, bu gelenekler aras\u0131ndaki en \u00f6nemli fark, Marx\u2019\u0131n kapitalizme ili\u015fkin s\u0131n\u0131f analizinin \u00e7ok cesur bir \u00f6nermeye dayanmas\u0131d\u0131r: yani kapitalizme bir alternatifin oldu\u011fudur.<\/p>\n\n\n\n Marksizmde s\u0131n\u0131f analizinin temel amac\u0131, kapitalizmin a\u015f\u0131lmas\u0131 ve sosyalist bir alternatifin yarat\u0131lmas\u0131 i\u00e7in gerekli ko\u015fullar\u0131n a\u00e7\u0131kl\u0131\u011fa kavu\u015fturulmas\u0131d\u0131r. Kapitalizme alternatif olarak sosyalizmi bir kenara b\u0131rak\u0131rsan\u0131z, Marksist olman\u0131n neredeyse hi\u00e7bir anlam\u0131 kalmaz. Yine de faydal\u0131 olabilecek baz\u0131 Marksist fikirler olabilir; ancak antikapitalizm Marksist s\u0131n\u0131f analizinin kritik amac\u0131d\u0131r. Weber\u2019de durum a\u00e7\u0131k\u00e7a b\u00f6yle de\u011fildir.<\/p>\n\n\n\n Weber\u2019de s\u0131n\u0131f analizinin amac\u0131, kapitalizm i\u00e7indeki varyasyonlar\u0131 anlamakt\u0131r. Weber\u2019in analizi, kapitalist toplumda s\u0131n\u0131flar\u0131n nas\u0131l olu\u015ftu\u011fu ve \u00e7e\u015fitli m\u00fclkiyet haklar\u0131n\u0131n, engellenen veya a\u00e7\u0131lan ya\u015fam \u015fanslar\u0131 ve f\u0131rsatlar a\u00e7\u0131s\u0131ndan s\u0131n\u0131f ili\u015fkilerini yap\u0131land\u0131rmaya nas\u0131l yard\u0131mc\u0131 oldu\u011fu ile ilgilidir.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmin \u00e7e\u015fitleriyle ve s\u0131n\u0131f yap\u0131lar\u0131n\u0131n kapitalizm boyunca nas\u0131l de\u011fi\u015fti\u011fini anlamakla ilgileniyorsan\u0131z, Weberci kategoriler bunun i\u00e7in olduk\u00e7a esnektir. \u0130\u015f s\u00f6zle\u015fmelerinin do\u011fas\u0131na, i\u015f\u00e7ilerin teknik e\u011fitiminin do\u011fas\u0131na dayanan pek \u00e7ok alt b\u00f6l\u00fcmleme olas\u0131l\u0131klar\u0131 vard\u0131r; bunlar\u0131n hepsi farkl\u0131 piyasa kapasiteleri yarat\u0131r ve farkl\u0131 kapitalizm t\u00fcrleri bu kapasiteleri ya ge\u00e7erli k\u0131lar ya da zay\u0131flat\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Dolay\u0131s\u0131yla Marksist s\u0131n\u0131f analizi, b\u00fcy\u00fck d\u00f6nemsel z\u0131tl\u0131klar\u0131 ve alternatif bir olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n kapitalizme meydan okumas\u0131n\u0131 anlamam\u0131za yard\u0131mc\u0131 olur. Weberci s\u0131n\u0131f analizi ise kapitalizm i\u00e7indeki varyasyonlar\u0131 anlamam\u0131za yard\u0131mc\u0131 olur.<\/p>\n\n\n\n Bunlar\u0131n uyumlu oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnmemin nedeni, Marksistlerin de kapitalizm i\u00e7indeki varyasyonlarla ilgilenmeleri ve bunu incelerken kula\u011fa son derece Weberci gelmeleridir. Ayn\u0131 t\u00fcrden meseleleri dile getirirler: \u00f6rg\u00fctl\u00fc kapitalizme kar\u015f\u0131 \u00f6rg\u00fcts\u00fcz kapitalizm, g\u00fcvenli istihdam haklar\u0131 sa\u011flayan g\u00fc\u00e7l\u00fc bir i\u015f\u00e7i hareketine sahip kapitalizme kar\u015f\u0131 \u00f6rg\u00fcts\u00fcz bir i\u015f\u00e7i hareketine sahip kapitalizm vb.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>S\u0131kl\u0131kla Marksizmin \u00f6zel bir metodoloji ile ay\u0131rt edilmemesi gerekti\u011fini savundunuz. Bunu biraz a\u00e7abilir misiniz?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Marksistlerin, ba\u015fka hi\u00e7 kimsenin bahsetmedi\u011fi ger\u00e7ek nedensel mekanizmalar\u0131 tan\u0131mlamaya yard\u0131mc\u0131 olacak yeni bir metodoloji ke\u015ffetmi\u015f olmalar\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemez de\u011fil. Bu m\u00fcmk\u00fcn. Yani Marksizmin kendine \u00f6zg\u00fc bir metodolojisi olamayaca\u011f\u0131n\u0131 kastetmiyorum. Ancak yeni bir metodoloji ke\u015ffedilecekse, bu herkesin benimsemesi gereken yeni bir bilimsel metodoloji olmal\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Bu sorunlar\u0131 analiz etmek i\u00e7in gerekli olan, ancak di\u011fer her \u015fey i\u00e7in de gerekli olmayan kendine \u00f6zg\u00fc ezoterik bir metodoloji olmas\u0131 i\u00e7in hi\u00e7bir neden yoktur.<\/p>\n\n\n\n Yani e\u011fer \u201cdiyalektik\u201d tutarl\u0131 bir \u015fey ifade ediyorsa, sistemlerin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcmlerini anlamak i\u00e7in faydal\u0131ysa, o zaman sistemlerin i\u00e7inde yer ald\u0131\u011f\u0131 her \u015feyi anlamak i\u00e7in de faydal\u0131d\u0131r. \u201cDiyalektik\u201d veya \u201c\u00e7eli\u015fkiler\u201d gibi fikirleri anlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131mda ve onlara kesinlik kazand\u0131rmaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131mda, bu \u201cHer tez i\u00e7in bir antitez vard\u0131r ve bundan bir sentez \u00e7\u0131kar\u201d \u015feklinde bir \u015fey olamaz.<\/p>\n\n\n\n Bu neden b\u00f6yle olsun ki? Neden bir tezin oldu\u011fu her yerde bir antitezin de olmas\u0131 gerekti\u011fini ve bunun sonucunda bir sentezin ortaya \u00e7\u0131kaca\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yleyen temel bir do\u011fa kanunu var? Hay\u0131r. Belirli t\u00fcrden nedensel s\u00fcre\u00e7lerin oldu\u011fu yerlerde, a\u00e7\u0131klanmas\u0131 gereken nedenlerden \u00f6t\u00fcr\u00fc, diren\u00e7 ve kar\u015f\u0131tl\u0131k bi\u00e7imlerini tetikleyebilirler. Ve bu \u00e7at\u0131\u015fmadan bir t\u00fcr yeni \u00e7\u00f6z\u00fcm \u00e7\u0131kar. E\u011fer bu iyi bir arg\u00fcmansa, bu mekanizmalarla ilgili bir arg\u00fcmand\u0131r. Bu, diyalektik gibi bir ifadeye ba\u015fvurarak a\u00e7\u0131kl\u0131\u011fa kavu\u015fturulamaz.<\/p>\n\n\n\n Marksizmin inand\u0131r\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131 olan t\u00fcm temel tezlerinin s\u0131radan realist bilimsel a\u00e7\u0131klamalar \u2013 nedensel s\u00fcre\u00e7ler \u2013 olarak form\u00fcle edilebilece\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum. Etkileri yaratan altta yatan mekanizmalar vard\u0131r ve daha sonra bu mekanizmalar etkile\u015fime girer.<\/p>\n\n\n\n Mekanizmalar yal\u0131t\u0131lm\u0131\u015f de\u011fildir; hava ge\u00e7irmez bir \u015fekilde kapat\u0131lmam\u0131\u015ft\u0131r; etkile\u015fim halindedirler. Ve nedensel s\u00fcre\u00e7lerin bu etkile\u015fiminden, d\u00fcnyada g\u00f6zlemledi\u011fimiz olgular ortaya \u00e7\u0131kar. Buradaki karma\u015f\u0131kl\u0131k, t\u00fcm bunlar\u0131n insan bilinci ve eylemlili\u011fi ba\u011flam\u0131nda ger\u00e7ekle\u015fiyor olmas\u0131 ve insanlar\u0131n d\u00fcnyay\u0131 g\u00f6zlemleyip yorumlamas\u0131d\u0131r \u2013 bu da s\u00fcrecin bir par\u00e7as\u0131d\u0131r. O halde \u201cdiyalektik\u201d ne anlama gelir?<\/p>\n\n\n\n Sosyolojik form\u00fclasyonlardan biri \u201cyap\u0131-fail sorunu\u201d olarak adland\u0131r\u0131lan \u015feydir. Yap\u0131-fail sorunu anla\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 ezoterik bir sorun de\u011fildir; basit\u00e7e, insanlar\u0131n eylemlerini k\u0131s\u0131tlayan halihaz\u0131rda var olan toplumsal d\u00fcnyalar\u0131n i\u00e7ine do\u011fduklar\u0131 anlam\u0131na gelir.<\/p>\n\n\n\n Bu \u00e7ok a\u00e7\u0131kt\u0131r \u2013 buna kim nas\u0131l itiraz edebilir? Bebeklerin, kendilerinin yaratmad\u0131\u011f\u0131, halihaz\u0131rda var olan toplumsal ili\u015fkilerin bulundu\u011fu d\u00fcnyalara do\u011fduklar\u0131n\u0131 fark etmeyen hi\u00e7bir sosyolog yoktur.<\/p>\n\n\n\n Ancak insanlar b\u00fcy\u00fcr, bilin\u00e7li failler haline gelir ve ayn\u0131 ili\u015fkileri \u00fcreten pratiklere kat\u0131l\u0131rlar. \u0130nsanlar, ili\u015fkiler taraf\u0131ndan k\u0131s\u0131tlanan akt\u00f6rlerdir, ancak eylemleri bu ili\u015fkileri etkiler. Bu yap\u0131-fail sorunu de\u011fildir de nedir?<\/p>\n\n\n\n Bu b\u00fcy\u00fck bir mesele de\u011fil. Bu s\u0131radan bir sa\u011fduyu sosyolojisidir. Ama ayn\u0131 zamanda \u00f6nemli bir \u015feydir \u00e7\u00fcnk\u00fc Marksist analizin amac\u0131 olan bilin\u00e7li, kas\u0131tl\u0131 toplumsal de\u011fi\u015fimi m\u00fcmk\u00fcn k\u0131lan ili\u015fki budur.<\/p>\n\n\n\n Marx\u2019tan al\u0131nt\u0131 yapacak olursak, mesele sadece d\u00fcnyay\u0131 yorumlamak de\u011fil, onu de\u011fi\u015ftirmektir. E\u011fer strateji imkans\u0131zsa bu sa\u00e7ma bir ifade olur. Eylemlilik olmak zorundad\u0131r, ancak eylemlilik d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcme ihtiya\u00e7 duyan yap\u0131larla y\u00fczle\u015fmezse bu da anlams\u0131z olur. D\u00fcnyay\u0131 de\u011fi\u015ftirmemiz gerekti\u011fi fikri, bizim onu de\u011fi\u015ftirme irademizden ba\u011f\u0131ms\u0131z olarak de\u011fi\u015ftirilecek bir d\u00fcnya oldu\u011fu anlam\u0131na gelir. Yap\u0131-fail sorunu bu anlama gelir ve bence \u201cdiyalektik\u201d de bu anlama gelmelidir \u2013 aksi takdirde ne anlama geldi\u011fini bilmiyorum.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>\u201cAnalitik Marksizm\u201din sizin i\u00e7in ne anlama geldi\u011fini ve hala ya\u015fayan bir e\u011filimin yararl\u0131 bir tan\u0131m\u0131 olup olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yleyebilir misiniz?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Bu terim 1980\u2019lerin ba\u015f\u0131nda, temel Marksist fikirleri tart\u0131\u015fmak \u00fczere y\u0131ll\u0131k olarak bir araya gelen bir grup Marksist ya da Marks\u00e7\u0131 ya da Marksist yans\u0131mal\u0131 ya da kripto-Marksist akademisyenin ortak noktalar\u0131n\u0131 tan\u0131mlamak i\u00e7in kullan\u0131ld\u0131.<\/p>\n\n\n\n San\u0131r\u0131m kadrosu olduk\u00e7a iyi biliniyor. En \u00f6nemli fig\u00fcr Kanadal\u0131-\u0130ngiliz filozof G. A. Cohen\u2019di. Bu grupla en \u00e7ok ili\u015fkilendirilen di\u011fer ki\u015filer Robert Brenner, Adam Przeworski, John Roemer, ben, o zamanlar Jon Elster ve birka\u00e7 ki\u015fi daha olabilir. Sam Bowles da bu grubun bir par\u00e7as\u0131 oldu.<\/p>\n\n\n\n Analitik Marksist ekip, geni\u015f Marksist kavramlar\u0131n amans\u0131z, sistematik ve a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde sorgulanmas\u0131yla u\u011fra\u015fan bir grup insandan olu\u015fuyordu. S\u00f6m\u00fcr\u00fc kavram\u0131n\u0131 ele alal\u0131m. Bu kavram ilk olarak Marx taraf\u0131ndan -de\u011ferin emek teorisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan- form\u00fcle edilmi\u015fti. Daha sonra s\u00f6m\u00fcr\u00fc kavram\u0131n\u0131 en iyi nas\u0131l d\u00fc\u015f\u00fcnebilece\u011fimiz konusunda uzun y\u0131llara yay\u0131lan bir dizi tart\u0131\u015fma yapt\u0131k. S\u00f6m\u00fcr\u00fcn\u00fcn sosyolojik a\u00e7\u0131klamas\u0131 olarak adland\u0131rd\u0131\u011f\u0131m ve emek de\u011fer teorisinden olduk\u00e7a ba\u011f\u0131ms\u0131z olan bir kavram geli\u015ftirdim.<\/p>\n\n\n\n T\u00fcm bunlar, bu kavramlar\u0131n tan\u0131mlad\u0131\u011f\u0131 altta yatan mekanizmalara kesinlik kazand\u0131rma \u00e7abas\u0131yd\u0131. Analitik dereceli puanlama anahtar\u0131, analitik felsefeden t\u00fcretilmi\u015ftir; bence bu, terimlerin kesin ve net kullan\u0131m\u0131 hakk\u0131nda konu\u015fman\u0131n bir yoludur, b\u00f6ylece her \u015feyi tam olarak ne hakk\u0131nda konu\u015ftu\u011funuzu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koyacak \u015fekilde tan\u0131mlars\u0131n\u0131z.<\/p>\n\n\n\n \u201cAnalitik\u201d, fikirlerin i\u00e7eri\u011fi hakk\u0131nda herhangi bir esasl\u0131 iddiay\u0131 ima etmez, sadece onlar\u0131 nas\u0131l de\u011ferlendirmemiz gerekti\u011fi ile ilgilidir. Analitik Marksizmin rasyonel se\u00e7im teorisine \u00f6zel bir ba\u011fl\u0131l\u0131\u011f\u0131 oldu\u011fu da s\u00f6ylenemez; bu sadece Analitik Marksistlerin ciddiye ald\u0131\u011f\u0131 ak\u0131mlardan biridir.<\/p>\n\n\n\n Analitik Marksizm bu nedenle kavramsal netlik ve oyundaki mekanizmalarla ilgili kesinlik ile ilgilidir. \u015eimdi, rasyonel se\u00e7im teorisi tam olarak zariftir \u00e7\u00fcnk\u00fc oyundaki mekanizmalar hakk\u0131nda \u00e7ok kesin ve nettir ve belirli t\u00fcrden problemler i\u00e7in bu size bir dizi arg\u00fcman\u0131 sabitlemenin \u00e7ok iyi bir yolunu verir.<\/p>\n\n\n\n Ve gruptaki baz\u0131 ki\u015filer i\u00e7in -\u00f6zellikle John Roemer- sorunlar\u0131 \u00e7er\u00e7evelemenin ve \u00e7\u00f6z\u00fcm araman\u0131n bu \u00f6zel yolu d\u00fc\u015f\u00fcncelerine hakimdir. Ancak John Roemer bile rasyonel se\u00e7im modellerinin her \u015feyi a\u00e7\u0131klaman\u0131n yolu oldu\u011fu konusunda \u0131srarc\u0131 de\u011fildir.<\/p>\n\n\n\n Grubun kendisine verdi\u011fi i\u00e7 isim, belki de biraz kibirli bir \u015fekilde, \u201cSa\u00e7mal\u0131k Olmayan Marksizm Grubu\u201d idi. Bu bizi tan\u0131mlayan \u015feyle ilgili i\u00e7 \u015fakam\u0131zd\u0131. Ve bence, baz\u0131 a\u00e7\u0131lardan, misyonunun ne oldu\u011funu daha iyi tan\u0131mlar: Marksizm\u2019den belirsizli\u011fi atmak ve en sa\u011flam ve savunulabilir \u00e7ekirde\u011fi tan\u0131mlamak.<\/p>\n\n\n\n Benim durumumda bu, \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131m\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmek istedi\u011fim alan olarak Marksizme olan ba\u011fl\u0131l\u0131\u011f\u0131m\u0131 peki\u015ftirmeye yard\u0131mc\u0131 oldu. Gruptaki di\u011fer baz\u0131 insanlar i\u00e7inse, Marksizmin iyi bir uzmanl\u0131k alan\u0131 oldu\u011fu ama art\u0131k onlara g\u00f6re olmad\u0131\u011f\u0131 konusunda onlar\u0131 ikna etti.<\/p>\n\n\n\n Adam Przeworski ve Jon Elster gruptan ayr\u0131ld\u0131. Marx\u2019\u0131n kavramlar\u0131n\u0131 sorgulamaya y\u00f6nelik bu \u00f6zel g\u00f6revi t\u00fckettiklerini hissettiler. Bundan daha fazla kazan\u0131lacak bir \u015fey yoktu ve daha \u00e7ok ilgilendikleri sorular farkl\u0131 bir zeminde en verimli \u015fekilde takip edilebilirdi.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Andrew Levine, A Future for Marxism<\/em>? adl\u0131 kitab\u0131nda kendi y\u00f6r\u00fcngesinin -ve bunu do\u011fal bir y\u00f6r\u00fcnge olarak g\u00f6r\u00fcyor- Althusserci Marksizmden Analitik Marksizme do\u011fru oldu\u011funu yaz\u0131yor. Bu al\u0131\u015f\u0131lmad\u0131k g\u00f6r\u00fcn\u00fcyor \u00e7\u00fcnk\u00fc Frans\u0131z teorisi ve analitik felsefe genellikle z\u0131t kutuplar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. Bu sizin de yolunuz muydu, yoksa farkl\u0131 bir yerden mi geldiniz?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Bu konularla yak\u0131ndan ilgilenen ilk yaz\u0131m Poulantzas hakk\u0131ndayd\u0131. Yetmi\u015fli y\u0131llar\u0131n ba\u015f\u0131nda y\u00fcksek lisans \u00f6\u011frencisiyken Althusser\u2019i okudum ve Poulantzas\u2019\u0131 Althusser\u2019den bile daha fazla okudum; Poulantzas\u2019ta \u00e7ok daha zengin bir arg\u00fcman seti buldum. Bence Althusser\u2019in sa\u00e7mal\u0131k katsay\u0131s\u0131 hala olduk\u00e7a y\u00fcksekti: elini sall\u0131yor ve kavramlar\u0131 spesifikasyon olmadan olduk\u00e7a fazla \u00e7a\u011f\u0131r\u0131yordu. \u0130\u015fin analitik \u00f6z\u00fcne ula\u015fmak i\u00e7in bunu a\u015fmak zorundayd\u0131n\u0131z.<\/p>\n\n\n\n Yine de hem Poulantzas hem de Althusser\u2019in kavramlar\u0131 raftan al\u0131p sonra da bu yeniden form\u00fcle edilmi\u015f ve netle\u015ftirilmi\u015f kavramlarla bir arg\u00fcman ileri s\u00fcrmekle de\u011fil, kavramlar\u0131 belirlemekle ilgilendikleri bir ger\u00e7ektir.<\/p>\n\n\n\n Poulantzas\u2019\u0131n arg\u00fcmanlar\u0131ndan \u00e7ok \u015fey \u00f6\u011frendim. S\u0131n\u0131f \u00fczerine ilk \u00e7al\u0131\u015fmam Poulantzas\u2019\u0131n bir ele\u015ftirisiydi. Poulantzas, yayg\u0131n olarak orta s\u0131n\u0131f olarak adland\u0131r\u0131lan \u015feyin yeni bir k\u00fc\u00e7\u00fck burjuvazi oldu\u011funu \u00f6ne s\u00fcr\u00fcyordu. Bunun neden ilgili mekanizmalar\u0131 do\u011fru bir \u015fekilde tan\u0131mlamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fc -yani \u201c\u00fcretken olmayan emek\u201d kategorisinin s\u0131n\u0131f ili\u015fkilerini anlamak i\u00e7in neden yararl\u0131 bir kategori olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131- tart\u0131\u015ft\u0131m.<\/p>\n\n\n\n Ve sonra tart\u0131\u015fman\u0131n sadece tan\u0131mlar \u00fczerine bir tart\u0131\u015fma olmamas\u0131 i\u00e7in ampirik bir test \u00f6nerdim: yeni k\u00fc\u00e7\u00fck burjuvazi kavram\u0131n\u0131n s\u0131n\u0131f s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131, s\u0131n\u0131f ili\u015fkileri i\u00e7indeki \u00e7eli\u015fkili konumlar a\u00e7\u0131s\u0131ndan benim alternatif kavram\u0131mdan daha iyi tan\u0131mlay\u0131p tan\u0131mlamad\u0131\u011f\u0131na dair kan\u0131tlar geli\u015ftirebiliriz.<\/p>\n\n\n\n Dolay\u0131s\u0131yla, benim ki\u015fisel durumumda, Althusser ve Poulantzas\u2019\u0131 okumam\u0131n Analitik Marksizm olarak bilinen \u015feyle olan ili\u015fkimden \u00f6nce geldi\u011fi kesinlikle do\u011frudur, ancak Althusser ve Poulantzas\u2019a kar\u015f\u0131 duru\u015fumun Althusserci de\u011fil Analitik Marksist oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum.<\/p>\n\n\n\n Her ne kadar bunu b\u00f6yle adland\u0131rmasam da san\u0131r\u0131m onlar\u0131 sorgulama \u015feklim \u015fu \u015fekilde olurdu: \u201cBu kavramlar yeterince a\u00e7\u0131k de\u011fil. Mekanizmalara kesinlik kazand\u0131rmaya \u00e7al\u0131\u015fal\u0131m. Bakal\u0131m daha sonra teorik d\u00fc\u015f\u00fcncemizi beslemek i\u00e7in kullanabilece\u011fimiz ampirik sonu\u00e7lar var m\u0131?\u201d<\/p>\n\n\n\n Sonra Jerry Cohen\u2019in kitab\u0131n\u0131 okudum ve tabii ki pek \u00e7ok insan i\u00e7in oldu\u011fu gibi bu da ayd\u0131nlat\u0131c\u0131 bir deneyim oldu. Kitab\u0131 okudu\u011fumda dedim ki, \u201cAh ha, \u015fimdi anl\u0131yorum ki bunu yapman\u0131n yolu buymu\u015f. A\u00e7\u0131klamalar\u0131n k\u00f6k\u00fcne inmenin ve onlar\u0131 anlamland\u0131rman\u0131n, daha az a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde form\u00fcle edilmi\u015f fikirleri tutarl\u0131 hale getirmenin yolu budur.\u201d Daha sonra Jerry Cohen\u2019in kitab\u0131 \u00fczerine ele\u015ftirel bir inceleme yazd\u0131m ve Jerry bunu \u00e7ok be\u011fendi ve beni ikinci y\u0131l\u0131nda Analitik Marksizm grubuna kat\u0131lmaya davet etti.<\/p>\n\n\n\n Althusserci pozisyonda ba\u015flayan ve Althusser ve Poulantzas\u2019\u0131n Analitik Marksist yeniden in\u015fas\u0131 olarak de\u011ferlendirebilece\u011fim en iyi eserleri yazan ki\u015fi G\u00f6ran Therborn\u2019dur. The Ideology of Power and the Power of Ideology<\/em> ve What Does the Ruling Class Do When it Rules?<\/em> \u2013 Bence bunlar Althusserci gelenek i\u00e7inde yaz\u0131lm\u0131\u015f en iyi iki kitapt\u0131r. Poulantzas ve Althusser\u2019in fikirlerini ciddiye almalar\u0131, ancak onlara ne Poulantzas\u2019\u0131n ne de Althusser\u2019in yapamad\u0131\u011f\u0131 rasyonel, tutarl\u0131 bir bi\u00e7im vermeleri anlam\u0131nda Althusserci\u2019dirler. Bence bunlar \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 derecede iyi kitaplar.<\/p>\n\n\n\n Bu kitaplar 1970\u2019lerde Marksizm\u2019in 1980\u2019lerin ba\u015f\u0131nda sona eren b\u00fcy\u00fck y\u00fckseli\u015finin sonunda \u00e7\u0131kt\u0131 ve ikisi de sonraki Marksist d\u00fc\u015f\u00fcncede temel fikir g\u00f6vdeleri olarak ele al\u0131nmad\u0131. Bir noktada yeniden ke\u015ffedilmeleri ve hak ettikleri \u00f6nemi g\u00f6rmeleri i\u00e7in makul bir \u015fans oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Bilimsel \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131z hakk\u0131nda her zaman ciddi tart\u0131\u015fmalara girmeye meyilli oldunuz ve bazen temel kavramlar hakk\u0131nda fikrinizi de\u011fi\u015ftirdi\u011finiz biliniyor. Ba\u015f\u0131ndan beri \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131zda tutarl\u0131 olan neydi ve neler de\u011fi\u015fti?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright:<\/strong> En tutarl\u0131 fikir temelde Marksist \u00f6zd\u00fcr: kapitalizmin s\u0131n\u0131f yap\u0131s\u0131n\u0131 anlaman\u0131n amac\u0131 onu d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmenin ko\u015fullar\u0131n\u0131 anlamakt\u0131r. Kapitalist s\u00f6m\u00fcr\u00fcn\u00fcn do\u011fas\u0131na odaklanman\u0131n nedenleri aras\u0131nda hem kapitalist s\u00f6m\u00fcr\u00fcy\u00fc ortadan kald\u0131rmaya y\u00f6nelik normatif ba\u011fl\u0131l\u0131k hem de kapitalizmin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm\u00fc ya da kapitalizmin bir alternatife d\u00f6n\u00fc\u015fmesi i\u00e7in gerekli ko\u015fullar\u0131 anlamaya y\u00f6nelik sosyolojik ba\u011fl\u0131l\u0131k yer almaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmin antikapitalist analizinin \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131m boyunca devam etti\u011fini s\u00f6yleyebilirim: kapitalizmi zararl\u0131 bir toplumsal yap\u0131 haline getiren \u015feyin onun s\u0131n\u0131f yap\u0131s\u0131 oldu\u011fu fikri. Ger\u00e7ekte su\u00e7lunun piyasalar oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnen Marksistler var \u2013 s\u0131n\u0131flar\u0131n k\u00f6t\u00fc oldu\u011funu ama ger\u00e7ekte su\u00e7lunun piyasa oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorlar. Michael Albert ve Robin Hahnel kapitalizmin piyasa kar\u015f\u0131t\u0131 bir ele\u015ftirisini savunuyorlar. Ben buna kat\u0131lm\u0131yorum. Piyasalarla ilgili sak\u0131ncal\u0131 olan \u015fey, yaln\u0131zca piyasalar\u0131n oldu\u011fu her yerde eninde sonunda kapitalist s\u00f6m\u00fcr\u00fc ve tahakk\u00fcm\u00fcn de olmas\u0131 durumunda sak\u0131ncal\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n E\u011fer piyasalar\u0131n zorunlu olarak kapitalist s\u0131n\u0131f ili\u015fkileri yaratt\u0131\u011f\u0131 do\u011fru olsayd\u0131, piyasa ele\u015ftirisine kat\u0131l\u0131rd\u0131m. Bu esasen Michael Albert\u2019in g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcd\u00fcr. Birazc\u0131k piyasan\u0131n, birazc\u0131k k\u00f6lelik ya da birazc\u0131k kanser gibi oldu\u011funu savunur. Birazc\u0131k piyasa eninde sonunda sizi \u00f6ld\u00fcrecektir gibi.<\/p>\n\n\n\n Ben sadece bunun yanl\u0131\u015f oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum. Sermaye yo\u011funla\u015fmalar\u0131n\u0131n engellendi\u011fi ve kaynaklar\u0131n tahsisi \u00fczerinde demokratik kontrol\u00fcn korundu\u011fu olduk\u00e7a sa\u011flam piyasalara sahip olabilirsiniz. Robin Hahnel ve ben Verso\u2019dan \u00e7\u0131kacak olan kitab\u0131m\u0131z Alternatives to Capitalism\u2019<\/em>de bu konular \u00fczerine uzun bir tart\u0131\u015fma y\u00fcr\u00fctt\u00fck: Demokratik Bir Ekonomi \u0130\u00e7in \u00d6neriler.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Sosyalist bir ekonomi neye benzer? Sermayenin yo\u011funla\u015fmas\u0131n\u0131 \u00f6nlemek i\u00e7in hangi mekanizmalar olurdu?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>\u00d6ncelikle, tamamen sosyalist bir piyasa ekonomisi kavram\u0131n\u0131n tutars\u0131z oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum. T\u0131pk\u0131 tamamen kapitalist bir ekonomi kavram\u0131n\u0131n tutars\u0131z oldu\u011fu gibi. Her ekonomi heterojen, niteliksel olarak farkl\u0131 \u00fcretim ve da\u011f\u0131t\u0131m mekanizmalar\u0131ndan olu\u015fan bir ekosistem olacakt\u0131r. Soru \u015fudur: \u201cHangi mekanizmalar bask\u0131nd\u0131r?\u201d \u201cHangi mekanizmalar her \u015feyi ele ge\u00e7irir?\u201d de\u011fil.<\/p>\n\n\n\n Herhangi bir sosyalist ekonomide, do\u011frudan devlet tahsisi ile sa\u011flanan olanaklardan olu\u015fan b\u00fcy\u00fck bir kamu mal\u0131 sekt\u00f6r\u00fc olacakt\u0131r. E\u011fer e\u011fitim ve sa\u011fl\u0131k hizmetleri, \u00e7ok say\u0131da kamusal rekreasyon alan\u0131 ve bir dizi ba\u015fka \u015fey meta olmaktan \u00e7\u0131kar\u0131lm\u0131\u015f kamu mallar\u0131 olarak sa\u011flan\u0131rsa, bu kolayl\u0131kla ekonominin y\u00fczde 60\u2019\u0131n\u0131 olu\u015fturabilir. Bu piyasa sosyalizmi de\u011fil, sadece sosyalizmdir. Piyasa en fazla ekonominin bir par\u00e7as\u0131 olacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Piyasas\u0131 olan herhangi bir sosyalist ekonomide, bu piyasan\u0131n bir k\u0131sm\u0131 da sosyalist olmayacakt\u0131r. K\u00fc\u00e7\u00fck bir restoran i\u015fletmek isteyen insanlar taraf\u0131ndan organize edilen k\u00fc\u00e7\u00fck restoranlara sahip olmaman\u0131z i\u00e7in bir neden g\u00f6remiyorum.<\/p>\n\n\n\n Belki de hepsinin kooperatif olmas\u0131 gerekmiyordur. Benim tercihim k\u00fc\u00e7\u00fck firmalar\u0131n kooperatif olmas\u0131 gerekti\u011fini savunmakt\u0131r \u2013 yine de demokratik olarak y\u00f6netilmelidirler \u2013 ama belki de de\u011fildir. Sosyalist ili\u015fkilerin hakim oldu\u011fu bir ekonomide belki de kooperatif olmayan giri\u015fimci bireysel m\u00fclkiyetler i\u00e7in bir alan vard\u0131r. Farkl\u0131 bi\u00e7imlerin optimal kar\u0131\u015f\u0131m\u0131n\u0131n ne olmas\u0131 gerekti\u011fini bilmiyorum.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Farazi olarak s\u00f6ylenirse, \u00f6zel restorandaki \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131n ba\u015fka se\u00e7enekleri var m\u0131?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Kesinlikle. Herkese temel bir gelir verirsiniz, b\u00f6ylece herkes \u201chay\u0131r\u201d diyebilir. Geni\u015f bir kamu mallar\u0131 setine sahip olursunuz, b\u00f6ylece herkesin t\u00fcketiminin \u00f6nemli bir k\u0131sm\u0131 piyasa temelli olmaz. \u0130nsanlar\u0131n ya\u015fam standartlar\u0131 sadece kazan\u00e7lar\u0131na ba\u011fl\u0131 de\u011fildir; kamuya a\u00e7\u0131k olan olanaklara ve kazanc\u0131n\u0131za ba\u011fl\u0131d\u0131r. Temel gelir ve kamu olanaklar\u0131n\u0131n birle\u015fimi, kapitalist \u00fcretim ili\u015fkilerine girmeden iyi bir ya\u015fam s\u00fcrebilece\u011finiz anlam\u0131na gelir.<\/p>\n\n\n\n Sosyalist bir piyasa ekonomisi, farkl\u0131 kooperatif \u00fcretim bi\u00e7imleri i\u00e7in her t\u00fcrl\u00fc ba\u015fka kolayl\u0131\u011fa sahip olacakt\u0131r. Sosyalist bir piyasa ekonomisinin bireysel giri\u015fimcilikten ziyade kooperatiflerin kamu taraf\u0131ndan desteklenmesine e\u011filimli olmas\u0131n\u0131 beklerim. Ve bunu yapman\u0131n her t\u00fcrl\u00fc yolu vard\u0131r \u2013 \u00f6rne\u011fin, kredi piyasalar\u0131n\u0131 d\u00fczenleme \u015fekliniz ve kamusal alan\u0131 d\u00fczenleme \u015fekliniz a\u00e7\u0131s\u0131ndan: k\u00fc\u00e7\u00fck \u00f6l\u00e7ekli mod\u00fcler ileri teknoloji \u00fcretimi i\u00e7in \u00fcretici alanlar\u0131 (makerspaces) yaratmak ve benzerleri.<\/p>\n\n\n\n Servet yo\u011funla\u015fmas\u0131n\u0131 nas\u0131l \u00f6nlersiniz? Halihaz\u0131rda tekelle\u015fmeyi \u00f6nledi\u011fi iddia edilen ancak etkili olmayan d\u00fczenlemelerimiz var. Servet yo\u011funla\u015fmas\u0131n\u0131 \u00f6nlemek i\u00e7in, \u00f6zel birikime net s\u0131n\u0131rlar koyan kurallara ihtiyac\u0131n\u0131z var. Belirli bir \u00e7al\u0131\u015fan say\u0131s\u0131n\u0131n \u00fczerindeki firmalar kooperatifle\u015fmek zorundad\u0131r, e\u011fer bunu yapmak istemezlerse sorun de\u011fil \u2013 k\u00fc\u00e7\u00fck kalabilirler. Sonu\u00e7ta, b\u00fcy\u00fck olmak i\u00e7in bir zorunluluk yoktur.<\/p>\n\n\n\n Daha b\u00fcy\u00fck \u00f6l\u00e7ek ekonomileri olmad\u0131\u011f\u0131 s\u00fcrece rekabet firmalar\u0131 daha b\u00fcy\u00fck olmaya zorlamaz, de\u011fil mi? E\u011fer \u00f6l\u00e7ek ekonomisi yoksa, firmalar\u0131n rekabet edebilmek i\u00e7in b\u00fcy\u00fcmeleri i\u00e7in hi\u00e7bir neden yoktur. Daha b\u00fcy\u00fck olduklar\u0131nda rekabet avantajlar\u0131 artmaz.<\/p>\n\n\n\n Bence \u00f6l\u00e7ek ekonomileri \u00fcretimin pek \u00e7ok alan\u0131nda h\u0131zla azal\u0131yor ve bu da k\u00fc\u00e7\u00fck \u00f6l\u00e7ekli, y\u00fcksek \u00fcretkenli\u011fe sahip firmalar\u0131n yeniden \u00fcretilmesini sa\u011fl\u0131yor. Bu da i\u015fbirli\u011fine dayal\u0131 bir piyasa ekonomisinin re\u00e7etesidir.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Bu t\u00fcr bir vizyon a\u015f\u0131r\u0131 solda \u00e7ok tart\u0131\u015fmal\u0131, de\u011fil mi? Piyasalar\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 baz\u0131 sosyalistleri rahats\u0131z edecek ve baz\u0131lar\u0131 da \u201cgelece\u011fin yemek d\u00fckkanlar\u0131 i\u00e7in tarifler\u201d \u00fczerinde \u00e7al\u0131\u015fma fikrine kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>K\u0131sa bir terminolojik m\u00fcdahalede bulunmama izin verin; \u201cA\u015f\u0131r\u0131 sol\u201d ifadesine. Piyasalara kat\u0131 sol taraf\u0131ndan kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yleyebilirim. \u201cA\u015f\u0131r\u0131 sol\u201d bir \u015fekilde daha sol oldu\u011funu ima eder; ancak daha sol demek daha basit fikirli demek de\u011fildir. S\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilir demokratik ve e\u015fitlik\u00e7i \u00f6zg\u00fcrle\u015ftirici bir alternatife daha derinden ba\u011fl\u0131 olmak anlam\u0131na gelir. Ben kendimi a\u015f\u0131r\u0131 solda g\u00f6r\u00fcyorum. \u0130\u015fte tam da bu y\u00fczden var\u0131\u015f noktas\u0131nda kurumsal heterojenlik istiyorum \u2013 bunun en iyi se\u00e7ene\u011fimiz oldu\u011funa inan\u0131yorum. Bunun sizi daha az solcu yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemenin uygun oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fcyorum.<\/p>\n\n\n\n Bence sosyalizmin temel ilkesi ba\u015ftan a\u015fa\u011f\u0131 demokrasidir, ancak demokratik m\u00fczakerenin sonucunun ne olmas\u0131 gerekti\u011fine \u00f6nceden karar veremezsiniz. Bu, demokratik m\u00fccadeleye kat\u0131lan insanlar\u0131n \u00e7\u00f6zmesi gereken bir \u015feydir, \u00e7\u00fcnk\u00fc olas\u0131l\u0131klar\u0131n ne oldu\u011funu bilmiyoruz.<\/p>\n\n\n\n Benim \u00f6ng\u00f6r\u00fcm, derin ve g\u00fc\u00e7l\u00fc bir \u015fekilde demokratik bir toplumun piyasalar i\u00e7in alan yarataca\u011f\u0131d\u0131r \u00e7\u00fcnk\u00fc insanlar bunu karma\u015f\u0131k bir soruna ucuz bir \u00e7\u00f6z\u00fcm olarak g\u00f6recektir. Ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olan t\u00fcm de\u011fi\u015f toku\u015flar g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda, her \u015feyi planlamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktansa piyasalar i\u00e7in makul bir alana sahip olmak daha iyidir.<\/p>\n\n\n\n Ancak bu, demokratik m\u00fczakerecilerin ne yapacaklar\u0131na dair bir \u00f6ng\u00f6r\u00fcd\u00fcr, ne yapmalar\u0131 gerekti\u011fine dair bir re\u00e7ete de\u011fil. De\u011fi\u015f toku\u015f olmad\u0131\u011f\u0131na inanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131z s\u00fcrece, post-kapitalist bir ekonomide piyasalar\u0131n rol\u00fcn\u00fcn tam olarak ne olmas\u0131 gerekti\u011fini anlamada do\u011fal olarak belirsizlikler olacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Hahnel\u2019e (ekonominin piyasalar i\u00e7in herhangi bir rol olmaks\u0131z\u0131n demokratik olarak planlanmas\u0131 gerekti\u011fine inanan) sundu\u011fum ve cevaplad\u0131\u011f\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnmedi\u011fim meydan okuma \u015fudur: \u201cEvet, e\u011fer de\u011fi\u015f toku\u015flar olmad\u0131\u011f\u0131na, \u2018\u00e7ok fazla toplant\u0131\u2019 sorunu olmad\u0131\u011f\u0131na, insanlar\u0131n bir sonraki y\u0131l i\u00e7in t\u00fcketim paketlerini \u00f6nceden belirlemeye \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131n ba\u015fka beklenmedik sonu\u00e7lar\u0131 olmayaca\u011f\u0131na inan\u0131yorsan\u0131z \u2013 ki bu planlar\u0131n\u0131n bir par\u00e7as\u0131d\u0131r \u2013 belki de piyasalar ortadan kald\u0131r\u0131labilir.\u201d Ben \u015f\u00fcpheciyim. Ancak de\u011fi\u015f toku\u015f olmad\u0131\u011f\u0131na inanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131z s\u00fcrece, bile\u015fimin ne olaca\u011f\u0131na \u00f6nceden karar veremezsiniz.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Yeni kitab\u0131n\u0131z \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131z\u0131n iki ana damar\u0131n\u0131 bir araya getiriyor: kapitalist toplumda s\u0131n\u0131f\u0131 anlamak ve sosyalist stratejinin bir bi\u00e7imi olarak \u201cger\u00e7ek \u00fctopyalar\u201d\u0131n ara\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Orijinal ba\u015fl\u0131k Ger\u00e7ek \u00dctopyalar Arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla Kapitalizme Meydan Okumak ve Belki de Onu A\u015fmak idi. Ancak yeni ba\u015fl\u0131k, 21. Y\u00fczy\u0131l \u0130\u00e7in Nas\u0131l Anti-Kapitalist Olmak<\/em> oldu.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>O zaman bize nas\u0131l oldu\u011funu anlat\u0131n.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright<\/strong>: \u0130\u015fte k\u0131sa ve \u00f6z versiyonu. Antikapitalist olman\u0131n d\u00f6rt yolu vard\u0131r: kapitalizmi par\u00e7alamak, kapitalizmi ehlile\u015ftirmek, kapitalizmden ka\u00e7mak veya kapitalizmi a\u015f\u0131nd\u0131rmak.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmi y\u0131kmak on dokuzuncu ve yirminci y\u00fczy\u0131l devrimci kom\u00fcnizminin vizyonuydu. Senaryo \u00e7o\u011fu insan i\u00e7in tan\u0131d\u0131kt\u0131r: siyasi bir hareket \u00f6rg\u00fctlersiniz, siyasi parti standart bi\u00e7imdir. Tarihsel ko\u015fullara ba\u011fl\u0131 olarak, bu siyasi hareket devlet iktidar\u0131n\u0131 ele ge\u00e7irebilir. Bu bir se\u00e7im s\u00fcreci yoluyla olabilir \u2013 bu do\u011fal olarak g\u00f6z ard\u0131 edilemez \u2013 ya da \u015fiddetli bir ayaklanma yoluyla.<\/p>\n\n\n\n Devlet iktidar\u0131n\u0131 nas\u0131l ele ge\u00e7irirseniz ge\u00e7irin, ilk g\u00f6rev devletin kendisini uygun bir d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm arac\u0131 haline getirmek i\u00e7in yeniden bi\u00e7imlendirmek, ikinci g\u00f6rev ise mevcut toplumsal yap\u0131n\u0131n iktidar merkezlerini par\u00e7alamakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Bu da alternatifin in\u015fas\u0131na y\u00f6nelik uzun s\u00fcreci ba\u015flatman\u0131z\u0131 sa\u011flar. Kapitalizmi par\u00e7alama stratejisini \u201c\u00f6nce par\u00e7ala, sonra in\u015fa et\u201d olarak d\u00fc\u015f\u00fcnebilirsiniz. Bu yirminci y\u00fczy\u0131l\u0131n devrimci idealiydi.<\/p>\n\n\n\n Bence bu deneylerden elde edilen kan\u0131tlar, kapitalizmin -en az\u0131ndan karma\u015f\u0131k bi\u00e7imlerinde- par\u00e7alanabilecek t\u00fcrden bir toplumsal d\u00fczen olmad\u0131\u011f\u0131 konusunda olduk\u00e7a g\u00fc\u00e7l\u00fc. Wobbly mar\u015f\u0131 \u201cSolidarity Forever\u201d\u0131n son dizesi \u201cEskinin k\u00fcllerinden yeni bir d\u00fcnya do\u011furabiliriz\u201d \u015feklindedir. Yirminci y\u00fczy\u0131l\u0131n devrimci hareketlerinin g\u00f6sterdi\u011fi \u015fey, eskinin k\u00fcllerinden yeni bir d\u00fcnya in\u015fa etmenin m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011fudur \u2013 sadece bu, kimsenin istedi\u011fi bir d\u00fcnya de\u011fildir.<\/p>\n\n\n\n Elbette Rus ve \u00c7in Devrimleri\u2019nin ba\u015far\u0131lar\u0131 oldu, ancak kendi kaderlerini \u015fekillendirebilen s\u0131radan insanlar\u0131n demokratik ve e\u015fitlik\u00e7i bir \u015fekilde g\u00fc\u00e7lendi\u011fi bir d\u00fcnya yaratmad\u0131lar. Bu devrimlerden \u00e7\u0131kan \u015fey bu de\u011fildi.<\/p>\n\n\n\n Bunun nedeni sadece bu devrimlerin ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi tarihsel olarak olumsuz ko\u015fullar m\u0131 yoksa bunun par\u00e7alama, yak\u0131p y\u0131kma ve k\u00fcller \u00fczerine in\u015fa etmeye \u00e7al\u0131\u015fma stratejisinin i\u00e7sel bir sonucu mu oldu\u011fu tart\u0131\u015f\u0131labilir.<\/p>\n\n\n\n Benim iddiam, par\u00e7alama stratejisinde serbest b\u0131rak\u0131lan kaotik g\u00fc\u00e7lerin o kadar hantal ve tehlikeli oldu\u011fu ki, toplumsal b\u00fct\u00fcnle\u015fme ko\u015fullar\u0131n\u0131 yeniden yaratmak i\u00e7in bask\u0131c\u0131 tepkilere yol a\u00e7t\u0131\u011f\u0131d\u0131r. Toplumsal d\u00fczen ve g\u00fcvenlik \u00f6ylesine acil bir ihtiya\u00e7t\u0131r ki, devrim sonras\u0131 yeni toplumda yerinden edilmesi son derece zor, belki de imkans\u0131z tahakk\u00fcm bi\u00e7imleri yarat\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Eski yap\u0131y\u0131 par\u00e7alad\u0131\u011f\u0131n\u0131zda, insan\u0131n geli\u015fmesi i\u00e7in \u00f6zg\u00fcrl\u00fck\u00e7\u00fc, e\u015fitlik\u00e7i, demokratik kat\u0131l\u0131mc\u0131 bir ortam in\u015fa edebilece\u011finize dair kesinlikle hi\u00e7bir kan\u0131t\u0131m\u0131z yok. Bence karma\u015f\u0131k toplumlarda par\u00e7alama tarihsel g\u00fcndemin d\u0131\u015f\u0131ndad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Demokratik bir ge\u00e7i\u015fin m\u00fcmk\u00fcn oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum. Ben de bunu savunaca\u011f\u0131m. Sorun, kopu\u015f an\u0131n\u0131n demokratik ko\u015fullar alt\u0131nda bile son derece kaotik s\u00fcre\u00e7leri serbest b\u0131rakacak olmas\u0131d\u0131r. Syriza\u2019n\u0131n sorunu da bu. Avroyu terk ederlerse ekonomik bir kaosa s\u00fcr\u00fcklenirler. O zaman soru \u015fu: Bu noktada, demokratik ko\u015fullar alt\u0131nda kapitalizmden bir kopu\u015f ger\u00e7ekle\u015ftirebilirler mi?<\/p>\n\n\n\n Bir sonraki se\u00e7imde ne olacak? Her \u015fey \u00e7ok k\u00f6t\u00fc olacak. Bir sonraki se\u00e7imde baz\u0131 partiler \u201cGelin bize oy verin, Yunanistan\u2019\u0131 tekrar Euro\u2019ya sokaca\u011f\u0131z\u201d diyecek. Peki ne olacak? Avrupal\u0131 bankac\u0131lar \u201cEvet, evet, bu insanlara oy verin, biz de size yard\u0131m edelim\u201d diyecekler. Sonra da s\u00fcbvansiyonlar\u0131 alacaklar. Ge\u00e7i\u015f d\u00f6nemini, ya\u015fam standartlar\u0131ndaki ve maddi ya\u015fam ko\u015fullar\u0131ndaki d\u00fc\u015f\u00fc\u015f\u00fc a\u015fmak i\u00e7in demokratik ko\u015fullar alt\u0131nda gereken say\u0131da se\u00e7imden sa\u011f \u00e7\u0131kabilmenizin hi\u00e7bir yolu yoktur.<\/p>\n\n\n\n Bu kadar \u00e7ok kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 ba\u011f\u0131ml\u0131l\u0131\u011f\u0131n oldu\u011fu karma\u015f\u0131k bir toplumda, bir kopu\u015f \u00e7abas\u0131n\u0131n ortaya \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 s\u0131k\u0131nt\u0131 miktar\u0131, bunu demokratik ko\u015fullar alt\u0131nda s\u00fcrd\u00fcr\u00fclemez hale getirir. Demokratik olmayan ko\u015fullar alt\u0131nda sorun, otoriter ge\u00e7i\u015flerin demokratik ve kat\u0131l\u0131mc\u0131 hedeflerle sonu\u00e7lanmamas\u0131d\u0131r. Resmi olarak bir imkans\u0131zl\u0131k teoremi ilan etmeye haz\u0131r de\u011filim. Bu \u00e7ok g\u00fc\u00e7l\u00fc bir ifade. \u00c7ok fazla olas\u0131l\u0131k var, ancak sezgilerim kapitalizmin sistem d\u00fczeyinde y\u0131k\u0131c\u0131 bir d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm\u00fcn\u00fcn imkans\u0131z oldu\u011fu y\u00f6n\u00fcndedir.<\/p>\n\n\n\n Di\u011fer se\u00e7enekler ehlile\u015ftirme, ka\u00e7ma ya da a\u015f\u0131nd\u0131rmad\u0131r. Ehlile\u015ftirme sosyal-demokrat bir \u00e7\u00f6z\u00fcmd\u00fcr. Devleti hala ele ge\u00e7irirsiniz. Bi\u00e7imsel anlamda devlet g\u00fcc\u00fcne sahip olursunuz. Toplumsal g\u00fcce sahip de\u011filsiniz \u00e7\u00fcnk\u00fc kapitalizm hala \u00e7ok g\u00fc\u00e7l\u00fcd\u00fcr. Sermaye yat\u0131r\u0131m ara\u00e7lar\u0131n\u0131 kontrol eder.<\/p>\n\n\n\n H\u00fck\u00fcmet anlam\u0131nda devlet g\u00fcc\u00fcne sahipsiniz. Siyasi g\u00fcc\u00fcn\u00fcz var. Bu siyasi g\u00fcc\u00fcn arkas\u0131nda, sermaye \u00fczerinde i\u015f\u00e7iler i\u00e7in faydal\u0131 k\u0131s\u0131tlamalar yaratt\u0131\u011f\u0131n\u0131z bir anla\u015fmay\u0131 m\u00fczakere etmek i\u00e7in yeterli seferberli\u011fe sahipsiniz, ancak kapitalist bir kalk\u0131nma projesinde i\u015f\u00e7ilerin kar\u015f\u0131l\u0131ks\u0131z bir i\u015fbirli\u011fi olmas\u0131 gerekir. Bu bir s\u0131n\u0131f uzla\u015fmas\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmi ehlile\u015ftirmek, kapitalizmin yaratt\u0131\u011f\u0131 en k\u00f6t\u00fc zararlar\u0131 \u2013 bireylere y\u00f6nelik riskler, kamu mallar\u0131ndaki a\u00e7\u0131klar, negatif d\u0131\u015fsall\u0131klar \u2013 azaltmak ve etkisiz hale getirmek anlam\u0131na gelir. Bu zararlar\u0131 hafifletirsiniz, ancak kapitalizmi oldu\u011fu gibi b\u0131rak\u0131r ve sadece semptomlarla u\u011fra\u015f\u0131rs\u0131n\u0131z. Kapitalizmi ehlile\u015ftirmek olduk\u00e7a i\u015fe yarard\u0131r. En az\u0131ndan bir s\u00fcre i\u015fe yaram\u0131\u015ft\u0131r. Son zamanlarda biraz y\u0131prand\u0131.<\/p>\n\n\n\n Neoliberal ideoloji, sosyal-demokratik \u00e7\u00f6z\u00fcmlerin kal\u0131c\u0131 olarak masadan kalkt\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yler. Bu sadece se\u00e7kin ayr\u0131cal\u0131\u011f\u0131n\u0131n kendini hakl\u0131 \u00e7\u0131karmas\u0131d\u0131r. Nispeten a\u00e7\u0131k, k\u00fcreselle\u015fmi\u015f, finansalla\u015fm\u0131\u015f bir d\u00fcnyada bile (neoliberalizm g\u00fc\u00e7lerinin siyasi g\u00fcc\u00fc bir yana) ehlile\u015ftirme mekanizmalar\u0131n\u0131n yeniden kurulamayaca\u011f\u0131na inanmak i\u00e7in hi\u00e7bir neden yoktur. Sadece hen\u00fcz yeniden kurulmad\u0131lar.<\/p>\n\n\n\n Bir d\u00fc\u015f\u00fcnceye g\u00f6re iklim de\u011fi\u015fikli\u011finin k\u00fcresel krizleri, neoliberalizmin sonunu getirecektir \u00e7\u00fcnk\u00fc piyasan\u0131n b\u0131rak\u0131n azalt\u0131m sorununu, adaptasyon sorununu bile \u00e7\u00f6zmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. Sadece iklim de\u011fi\u015fikli\u011finin yaratt\u0131\u011f\u0131 aksakl\u0131klarla ba\u015fa \u00e7\u0131kmak i\u00e7in gereken devasa kamu i\u015fleri, k\u00fcresel \u0131s\u0131nman\u0131n olumsuz etkilerini azaltarak kamu mallar\u0131 ve sosyal adalet mallar\u0131 sa\u011flayan olumlu devletin yeni bir turu i\u00e7in ba\u015fka bir alan a\u00e7acakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Her hal\u00fckarda, bu kapitalizmi ehlile\u015ftirmektir. Otuz, k\u0131rk y\u0131l \u00f6ncesine k\u0131yasla bug\u00fcn kesinlikle y\u0131pranm\u0131\u015f durumda, ancak hala antikapitalizm men\u00fcs\u00fcn\u00fcn bir par\u00e7as\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmden ka\u00e7mak daha bireyci bir \u00e7\u00f6z\u00fcmd\u00fcr. Hippiler 1960\u2019larda ve 1970\u2019lerde buna d\u00fc\u015fk\u00fcnd\u00fc. Amerika Birle\u015fik Devletleri\u2019ndeki Bat\u0131l\u0131 hareketin \u00f6nc\u00fcleri kapitalizmden ka\u00e7\u0131yorlard\u0131. Temel d\u00fcrt\u00fcleri buydu: bat\u0131ya ta\u015f\u0131nmak, bankalar\u0131n ve toprak a\u011falar\u0131n\u0131n pen\u00e7esinden kurtulmak. G\u00f6n\u00fcll\u00fc sadelik hareketleri ya da t\u00fcketim kar\u015f\u0131t\u0131 hareketler de bir t\u00fcr kapitalizmden ka\u00e7\u0131\u015ft\u0131r \u2013 insanlar daha dengeli bir ya\u015fam s\u00fcrmek i\u00e7in k\u00fc\u00e7\u00fclmek isterler.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmden ka\u00e7\u0131\u015f, antikapitalizmin ilgin\u00e7 bir bi\u00e7imidir. Kendi ba\u015f\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcc\u00fc olma potansiyeli \u00e7ok azd\u0131r. Baz\u0131 ortamlarda, daha sonra de\u011fi\u015fen ko\u015fullarda genelle\u015ftirilebilecek \u015feyler i\u00e7in faydal\u0131 deneyler, faydal\u0131 modeller sa\u011flayabilir.<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmin a\u015f\u0131nd\u0131r\u0131lmas\u0131 en az bilinenidir. Bence bu, baz\u0131 anar\u015fist e\u011filimlerle daha uyumludur. Proudhon erken bir a\u015f\u0131nd\u0131r\u0131c\u0131 olarak d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclebilir. Onun g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc \u015fuydu: \u201c\u0130\u015f\u00e7i kooperatifleri kurun. Bunlar cazip ya\u015fam bi\u00e7imleri olacakt\u0131r. \u0130\u015f\u00e7iler onlara ak\u0131n edecek. Kapitalizm \u00e7\u00f6kecek \u00e7\u00fcnk\u00fc \u00e7al\u0131\u015facak kimseyi bulamayacak.\u201d<\/p>\n\n\n\n Bu, i\u015f\u00e7i kooperatiflerinin nas\u0131l hayatta kalaca\u011f\u0131 ve kapitalistlerle nas\u0131l rekabet edece\u011fine dair basit g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fc bir bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131d\u0131r. Marx, Proudhon ile yapt\u0131\u011f\u0131 \u00fcnl\u00fc tart\u0131\u015fmada bunun sa\u00e7ma oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fc\u015f ve \u00fctopik sosyalist projelerle birlikte bunu da anlams\u0131z k\u00fc\u00e7\u00fck deneyler olarak reddetmi\u015ftir. Anlams\u0131zdan da k\u00f6t\u00fcyd\u00fcler \u2013 oyalay\u0131c\u0131yd\u0131lar.<\/p>\n\n\n\n Daha sonra Marx, asl\u0131nda i\u015f\u00e7i kooperatiflerine ve di\u011fer kooperatif bi\u00e7imlerine olduk\u00e7a s\u0131cak bakm\u0131\u015f ve bunlar\u0131n i\u015f\u00e7ilerin \u00fcretimi ger\u00e7ekten y\u00f6netebileceklerine dair elle tutulur g\u00f6steriler oldu\u011funu ve bir strateji olarak bunlarla ilgili sorunun ho\u015f g\u00f6r\u00fclmeyecekleri oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fc\u015ft\u00fcr. E\u011fer sermaye i\u00e7in bir tehdit olu\u015ftururlarsa, yok edilmeleri gerekirdi vs.<\/p>\n\n\n\n G\u00fcn\u00fcm\u00fczde kapitalizmin a\u015f\u0131nmas\u0131 kapsam\u0131na giren pek \u00e7ok ekonomik inisiyatif \u00f6rne\u011fi bulunmaktad\u0131r. Brezilya Topraks\u0131z \u0130\u015f\u00e7iler Hareketi\u2019nin toprak reformu projesi, toprak i\u015fgalleri, di\u011fer yeni topluluk ve tar\u0131msal \u00fcretim bi\u00e7imleri, i\u015f\u00e7i kooperatifleri ve di\u011fer bir\u00e7ok kooperatif bi\u00e7imi. Wikipedia, ansiklopedilerdeki \u00fc\u00e7 y\u00fcz y\u0131ll\u0131k kapitalist pazar\u0131n\u0131 on y\u0131l i\u00e7inde yok etti. Linux ve di\u011fer a\u00e7\u0131k kaynakl\u0131 yaz\u0131l\u0131mlar gibi herhangi bir kapitalist modelden \u00e7ok daha \u00fcretkendir. Bu kapitalizmi a\u015f\u0131nd\u0131rmakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n \u015eimdi kapitalizmi a\u015f\u0131nd\u0131rman\u0131n, kapitalizmi a\u015fmak i\u00e7in bir strateji olarak son derece \u00e7ekici ve tamamen zorlama oldu\u011funu iddia ediyorum. Cazip \u00e7\u00fcnk\u00fc ger\u00e7ekten d\u00fc\u015fmanca bir ortamda bile bir \u015feyler yapabilirsiniz. Ve bence aktivistler her zaman \u201cNe yapabilirim?\u201d sorusunun cevab\u0131n\u0131 bulmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. \u00d6\u011frencilerim bana s\u00fcrekli \u201cNe yapabilirim?\u201d diye soruyor. Yap\u0131c\u0131 bir \u015feyler yapmak istiyorum.\u201d<\/p>\n\n\n\n Kapitalizmin a\u015f\u0131nmas\u0131 bu alternatifleri yarat\u0131yor ve hepsi de hayat\u0131 daha iyi hale getiriyor. Bunlar kesinlikle daha iyi ya\u015fam bi\u00e7imlerinin \u00f6rnekleridir. Etkili olabilirler, ancak topluluk bah\u00e7elerinin, i\u015f\u00e7i kooperatiflerinin, Wikipedia\u2019n\u0131n ve benzerlerinin birikimli etkisinin, kapitalizmin olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 ger\u00e7ekten zay\u0131flatmas\u0131 ve onu bir alternatife d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmesi muhtemel midir? Bu olduk\u00e7a zorlama g\u00f6r\u00fcn\u00fcyor.<\/p>\n\n\n\n Anar\u015fist stratejinin, var olan d\u00fcnyada istedi\u011finiz d\u00fcnyay\u0131 in\u015fa etme i\u015fine devam etmenin, d\u00fcnyay\u0131 bir b\u00fct\u00fcn olarak d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrmede ba\u015far\u0131l\u0131 olma olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n y\u00fcksek oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fcyorum. Ancak a\u015f\u0131nd\u0131rma, kapitalizmi ehlile\u015ftirmeye y\u00f6nelik yeni d\u00fc\u015f\u00fcnce bi\u00e7imleriyle birle\u015ftirilirse, sosyal demokrasinin ilerici yan\u0131n\u0131n en iyi y\u00f6nlerini anar\u015fist topluluk aktivizminin ve a\u015fa\u011f\u0131dan yukar\u0131ya yarat\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131n en yap\u0131c\u0131 versiyonlar\u0131yla birle\u015ftiren uzun vadeli bir siyasi strateji olu\u015fturman\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olabilece\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum.<\/p>\n\n\n\n Bu, anar\u015fizm ve sosyal demokrasiyi, kapitalizmi daha a\u015f\u0131nabilir hale getirmek i\u00e7in a\u015f\u0131nd\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131z ve daha a\u015f\u0131nabilir hale getirmek i\u00e7in kapitalizmi ehlile\u015ftirdi\u011finiz bir \u00e7ift halinde birle\u015ftirmek anlam\u0131na gelir. \u0130mkans\u0131zl\u0131\u011f\u0131 nedeniyle kapitalizmi par\u00e7alama vizyonunu reddederek ve narsisizmi nedeniyle kapitalizmden ka\u00e7arak bu siyasi b\u00f6l\u00fcnmeyi geni\u015fletirsiniz.<\/p>\n\n\n\n Bence bu \u00e7ift kolay bir \u00e7ift de\u011fil. Do\u011frusal bir \u015fey de\u011fil. Form\u00fcl\u00fc bir kez bulduktan sonra b\u0131rak\u0131rs\u0131n\u0131z ve her \u015fey kendi kendine hallolur gibi bir \u015fey de\u011fil. Hay\u0131r, \u00e7eli\u015fkilerle dolu olacak. Bu s\u00fcrecin do\u011fas\u0131nda var: kapitalizmi ehlile\u015ftirmenin yolu sermaye ile anla\u015fmalar yapmakt\u0131r. Bu anla\u015fmalar do\u011fas\u0131 gere\u011fi istikrars\u0131zd\u0131r. G\u00fc\u00e7ler dengesine ba\u011fl\u0131d\u0131rlar.<\/p>\n\n\n\n Ama alternatifi nedir? \u201cBunu yaparsak kazan\u0131r\u0131z\u201d gibi bir \u00f6ng\u00f6r\u00fcde bulunmuyorum. Kapitalizmin \u00f6tesine ge\u00e7ebilecek ba\u015fka bir strateji g\u00f6remedi\u011fimi s\u00f6yl\u00fcyorum.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Baz\u0131lar\u0131 buu \u201cBernstein\u2019\u0131n evrimsel sosyalizmi\u201dne benzetebilir. <\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>\u00d6yle de\u011fil, \u00e7\u00fcnk\u00fc Bernstein toplumun alanlar\u0131nda alternatifler in\u015fa etmek i\u00e7in a\u015fa\u011f\u0131dan yukar\u0131ya seferberli\u011fe vurgu yapmad\u0131. Onun stratejisi parlamenter sosyalizmdi.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>O halde parlamenter siyasetin \u2013 ya da se\u00e7im siyasetinin \u2013 rol\u00fcn\u00fc ne olarak g\u00f6r\u00fcyorsunuz? \u015e\u00fcphesiz bu, stratejinin ehlile\u015ftirme taraf\u0131n\u0131n \u00f6nemli bir par\u00e7as\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Parlamenter demokrasinin tuzaklar\u0131ndan biri de en tepede olmas\u0131 gerekti\u011fi inanc\u0131d\u0131r. Bence bunun i\u00e7in \u00e7ok \u00f6nemli bir alan belediyelerdir \u2013 yerel d\u00fczeyde siyaset \u2013 ve ulusal hareketleri yerel seferberliklerin temeli \u00fczerine in\u015fa etmektir.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>ABD\u2019de belediye y\u00f6netimleri \u00f6zellikle g\u00fc\u00e7l\u00fcd\u00fcr ve \u00f6zellikle b\u00fcy\u00fck sorumluluklar\u0131 vard\u0131r, oysa ulusal siyaset eri\u015filemezdir ve her t\u00fcrl\u00fc sol stratejiye kar\u015f\u0131 olduk\u00e7a iyi savunulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla farkl\u0131 ortamlarda farkl\u0131 olabilir.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Baz\u0131 siyasi sistemlerde yerel d\u00fczeyde alan yoktur. Dolay\u0131s\u0131yla, kapitalist demokrasilerin en merkezile\u015fmi\u015f olanlar\u0131nda kentler, \u00f6zerk siyasi m\u00fccadele alanlar\u0131ndan ziyade ulusal h\u00fck\u00fcmetlerin idari birimleri gibidir. Baz\u0131 ba\u011flamlarda daha fazla belediye \u00f6zerkli\u011fi i\u00e7in m\u00fccadele etmek, daha fazla alan yaratmak i\u00e7in gereken siyasi projenin bir par\u00e7as\u0131 olabilir.<\/p>\n\n\n\n Bence devlet \u00e7ok \u00f6nemli bir rol oynayacak ve devleti bir \u015feyler yapmaya zorlamak i\u00e7in \u00f6ncelikle sorun \u00e7\u0131karan d\u0131\u015f akt\u00f6rler olarak devleti etkileyebilece\u011finiz fikri mant\u0131ks\u0131z. Uzun vadeli bir strateji olarak hi\u00e7bir yerde i\u015fe yaramam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Elbette, yeterince sorun ve karga\u015faya neden olursan\u0131z devletin bir \u015feyler yapmas\u0131n\u0131 sa\u011flayabilirsiniz, ancak seferberli\u011finiz azal\u0131r azalmaz kazan\u0131mlar tersine d\u00f6ner. Yaln\u0131zca d\u0131\u015f bask\u0131 ve aksakl\u0131klara odaklanan bir strateji sa\u011flam de\u011fildir. Sa\u011flam bir de\u011fi\u015fimin tek yolu oyunun kurallar\u0131nda de\u011fi\u015fiklik yapmakt\u0131r ve bu da iktidara itiraz edebilecek ve oyunun kurallar\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirebilecek siyasi partiler gerektirir.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Yine de ABD\u2019de Demokratlar arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla angaje olmak ya da \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir partinin kurulmas\u0131n\u0131 sa\u011flamak \u00e7ok zor bir stratejik \u00f6neridir.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Daha d\u00fc\u015f\u00fck d\u00fczeydeki h\u00fck\u00fcmetlerin daha etkili olmas\u0131n\u0131n bir nedeni de budur. Amerika Birle\u015fik Devletleri gibi b\u00fcy\u00fck bir k\u0131ta devleti hantal bir \u00f6rnektir. D\u00fcnyan\u0131n her yerinde geleneksel partilerin toplumsal hareketler i\u00e7in eri\u015filmez oldu\u011fu kesinlikle s\u00f6ylenemez.<\/p>\n\n\n\n Ancak Amerika Birle\u015fik Devletleri\u2019ndeki Demokrat Parti\u2019de bile sol kanad\u0131n bunlara ger\u00e7ekten uygun \u00f6nerileri var. Homojen bir \u015fekilde neoliberal olmas\u0131 s\u00f6z konusu de\u011fil. Demokrat se\u00e7menlerin \u00e7ok b\u00fcy\u00fck bir k\u0131sm\u0131 ve se\u00e7ilmi\u015f politikac\u0131lar\u0131n \u00f6nemsiz olmayan bir k\u0131sm\u0131 daha y\u00fcksek vergiler, daha fazla kamu mal\u0131, daha fazla d\u00fczenleme, daha fazla \u00e7evresel giri\u015fim ve halk\u0131n g\u00fcc\u00fcn\u00fc art\u0131rmak i\u00e7in i\u015f\u00e7i hareketinin yeniden yap\u0131land\u0131r\u0131lmas\u0131ndan yanad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Bunlar\u0131n hepsi, hemen eyleme ge\u00e7ilmese de kamuoyunun tart\u0131\u015fma g\u00fcndeminde yer al\u0131r. Her t\u00fcrl\u00fc nedenden \u00f6t\u00fcr\u00fc bu g\u00fcndem, politikaya d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclebilme anlam\u0131nda marjinalle\u015ftirilmi\u015ftir, ancak bu kal\u0131c\u0131 olmak zorunda de\u011fildir.<\/p>\n\n\n\n Amerika ba\u011flam\u0131nda bunun Demokrat Parti i\u00e7inde m\u00fccadele edilmesi gerekti\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum. \u00dc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir parti fikrinin uygulanabilir oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fcyorum. Bence yap\u0131lmas\u0131 gereken Demokrat Parti\u2019nin ilerici kanad\u0131n\u0131 daha diren\u00e7li hale getirmek ve se\u00e7menleri harekete ge\u00e7irerek bu kanada se\u00e7imlerde g\u00fcvenilirlik kazand\u0131rman\u0131n yollar\u0131n\u0131 bulmakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Bunu yapmak \u00e7ok zor. Sistem bize kar\u015f\u0131 b\u00fcy\u00fck \u00f6l\u00e7\u00fcde hileli. Ama yine de alternatifin ne oldu\u011funu g\u00f6remiyorum. \u201d Pekala, \u00e7ok ula\u015f\u0131lmaz oldu\u011fu i\u00e7in devleti terk edece\u011fiz\u201d derseniz, bu benim d\u00f6rt a\u015famal\u0131 stratejimin ehlile\u015ftirme bile\u015fenini denemeden, a\u015f\u0131nan k\u00f6\u015fesine \u00e7ekilmek anlam\u0131na gelir. Holloway\u2019in \u00f6nerdi\u011fi gibi iktidar\u0131 ele ge\u00e7irmeden, hatta iktidara kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmadan d\u00fcnyay\u0131 de\u011fi\u015ftirmek.<\/p>\n\n\n\n Belki de bu m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Kapitalizmi sadece a\u015fa\u011f\u0131dan yukar\u0131ya alternatifler in\u015fa ederek a\u015f\u0131nd\u0131ramayaca\u011f\u0131n\u0131z\u0131 kesin olarak bildi\u011fimi s\u00f6ylemiyorum. Sadece bu alternatifler i\u00e7in alan\u0131n yeterince g\u00fcvenli olaca\u011f\u0131ndan \u015f\u00fcpheliyim.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Yine de bu projelerin bir\u00e7o\u011fu hakk\u0131nda olduk\u00e7a olumlu d\u00fc\u015f\u00fcncelere sahipsiniz, de\u011fil mi?<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Kesinlikle. Hepsine olumlu bak\u0131yorum \u00e7\u00fcnk\u00fc hepsi \u00f6zg\u00fcrle\u015ftirici bir alternatifin habercisi olan \u00f6rnekler. Yap\u0131lmas\u0131 gereken, bu \u00f6nc\u00fcl \u00f6rneklerin genelle\u015ftirilmesidir.<\/p>\n\n\n\n \u015eimdi bu denklemin bir ba\u015fka par\u00e7as\u0131 daha var ki bu bir t\u00fcr jokerdir. Bu \u00e7ok klasik bir Marksist fikirdir: Benim tahminime g\u00f6re yirmi birinci y\u00fczy\u0131ldaki yeni \u00fcretici g\u00fc\u00e7ler, kapitalizm mevcut bi\u00e7imleri kar\u015f\u0131s\u0131nda muazzam \u00f6l\u00e7\u00fcde y\u0131k\u0131c\u0131 olacakt\u0131r. Bunu baz\u0131 sekt\u00f6rlerde zaten g\u00f6rd\u00fck. Bu da radikal bir \u015fekilde yeni olas\u0131l\u0131klar\u0131n \u00f6n\u00fcn\u00fc a\u00e7abilir.<\/p>\n\n\n\n S\u0131k s\u0131k verdi\u011fim \u00f6rnek \u2013 s\u0131rf sevimli oldu\u011fu i\u00e7in \u2013 Wikipedia\u2019n\u0131n \u00fc\u00e7 y\u00fcz y\u0131ll\u0131k ansiklopedi pazar\u0131n\u0131 yok etmesidir. Herkesin sat\u0131n alaca\u011f\u0131, ticari olarak uygulanabilir, genel ama\u00e7l\u0131 bir ansiklopedi \u00fcretemezsiniz. Wikipedia tamamen kapitalist olmayan bir \u015fekilde, d\u00fcnyan\u0131n d\u00f6rt bir yan\u0131ndaki birka\u00e7 y\u00fcz bin \u00fccretsizdir, \u00fccretsiz edit\u00f6rler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla \u00fcretilir, k\u00fcresel m\u00fc\u015ftereklere katk\u0131da bulunur ve herkesin \u00fccretsiz olarak eri\u015febilmesini sa\u011flar. Ve gerekli altyap\u0131 kaynaklar\u0131n\u0131 sa\u011flamak i\u00e7in bir t\u00fcr hediye ekonomisine sahiptir.<\/p>\n\n\n\n Wikipedia sorunlarla doludur, ancak son derece \u00fcretken olan \u00e7ok b\u00fcy\u00fck \u00f6l\u00e7ekte i\u015fbirli\u011fi ve ortak \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n ola\u011fan\u00fcst\u00fc bir \u00f6rne\u011fidir. Bence bu, kapitalizm i\u00e7in \u00e7ok y\u0131k\u0131c\u0131 bir a\u015faman\u0131n \u00f6nc\u00fcs\u00fc olacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Buradaki mesele \u00f6l\u00e7ek ekonomisi sorunuyla ba\u011flant\u0131l\u0131d\u0131r. E\u011fer \u00e7ok s\u0131n\u0131rl\u0131 \u00f6l\u00e7ek ekonomisine sahip teknolojileriniz varsa, yani k\u00fc\u00e7\u00fck partiler halinde \u00fcretim yapman\u0131n birim ba\u015f\u0131na maliyeti b\u00fcy\u00fck miktarlarda \u00fcretim yapmaktan farkl\u0131 de\u011filse, o zaman kapitalistlerin \u00fcretim ara\u00e7lar\u0131n\u0131 tekelle\u015ftirmesi \u00e7ok daha zor olacakt\u0131r. Tekel, \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde, herhangi bir \u015feyi rekabet\u00e7i bir \u015fekilde \u00fcretmek i\u00e7in b\u00fcy\u00fck miktarlarda sermayeye ihtiyac\u0131n\u0131z oldu\u011fu ger\u00e7e\u011fine ba\u011fl\u0131d\u0131r.<\/p>\n\n\n\n 3 boyutlu yaz\u0131c\u0131lar buna bir \u00f6rnektir. Hen\u00fcz o noktada oldu\u011fumuzu sanm\u0131yorum, o y\u00fczden bundan on, on be\u015f, yirmi y\u0131l sonras\u0131n\u0131 hayal edelim. 3-D yaz\u0131c\u0131lar\u0131n 3-D yaz\u0131c\u0131lar\u0131 basabildi\u011fini hayal edin. O zaman kendi kendini kopyalayan bir makinemiz olur. \u00c7ok \u00e7e\u015fitli mallar \u00fcretebilen genel ama\u00e7l\u0131 bir makine olan kendi kendini kopyalayan bir makine, kapitalist tekelle\u015fmenin \u00e7ok yeni baz\u0131 mekanizmalar\u0131 ortaya \u00e7\u0131kmad\u0131k\u00e7a, \u00fcretim ara\u00e7lar\u0131n\u0131 tekelle\u015ftirme olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 tamamen baltalayacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Elbette 3 boyutlu yaz\u0131c\u0131 taraf\u0131ndan \u00fcretilemeyecek baz\u0131 \u015feyler var. Arazi 3 boyutlu yaz\u0131c\u0131lar taraf\u0131ndan \u00fcretilmeyece\u011fi gibi, 3 boyutlu yaz\u0131c\u0131n\u0131z\u0131 yerle\u015ftirdi\u011finiz fiziksel alan da \u00fcretilmeyecektir. \u00dc\u00e7 boyutlu yaz\u0131c\u0131larda kullan\u0131lan girdilerin \u00e7o\u011fu \u2013 re\u00e7ineler ve di\u011fer hammaddeler \u2013 \u00fc\u00e7 boyutlu yaz\u0131c\u0131lar taraf\u0131ndan \u00fcretilmeyecektir. Bu girdilerden baz\u0131lar\u0131n\u0131n topraktan \u00e7\u0131kar\u0131lmas\u0131 ve i\u015flenmesi gerekiyor. Dolay\u0131s\u0131yla \u00fcretim ara\u00e7lar\u0131n\u0131n kapitalist tekelinin, \u00fcretimin do\u011fal kaynak alan\u0131na geri kaymas\u0131 m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Yani bu bir k\u0131tl\u0131k sonras\u0131 arg\u00fcman\u0131 de\u011fil. Bu, ili\u015fkilerin \u00fcretici g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesidir.<\/p>\n\n\n\n Erik Olin Wright: <\/strong>Kesinlikle. Ben de bunu s\u00f6yl\u00fcyorum \u2013 bu, \u00fcretim ili\u015fkileri ve g\u00fc\u00e7leri aras\u0131ndaki yo\u011funla\u015fan \u00e7eli\u015fkiyi i\u00e7eren klasik Marksizmdir.<\/p>\n\n\n\n Mesele \u015fudur: \u00fcretim ara\u00e7lar\u0131 art\u0131k tekelle\u015ftirilemedi\u011finde, \u00f6zel m\u00fclkiyete dayal\u0131 bir \u00fcretim sisteminin h\u0131zlanan mant\u0131ks\u0131zl\u0131\u011f\u0131. Herkes kendi \u00fcretim ara\u00e7lar\u0131na sahip olabilir, ancak do\u011fal kaynaklar\u0131n \u00f6zel m\u00fclkiyet taraf\u0131ndan tekelle\u015ftirilmesi nedeniyle bunlar\u0131 d\u00fczg\u00fcn bir \u015fekilde kullanamazlar.<\/p>\n\n\n\n Bu ba\u011flamda \u00fcretici g\u00fc\u00e7ler ve \u00fcretim ili\u015fkileri aras\u0131ndaki \u00e7eli\u015fkinin bariz karakteri, \u00fcretici g\u00fc\u00e7lerin do\u011fru kullan\u0131m\u0131n\u0131 engelleyen m\u00fclkiyet ili\u015fkilerinin d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesinin gereklili\u011fini savunmay\u0131 olduk\u00e7a basit bir mesele haline getirmektedir.<\/p>\n\n\n\n E\u011fer s\u00f6z konusu olan sadece toprak ve do\u011fal kaynaklar\u0131n bencil, kendini y\u00fccelten, tekelci bir \u015fekilde tekelle\u015ftirilmesiyse, bu karma\u015f\u0131k meta zincirleri ve b\u00fcy\u00fck sermaye-yo\u011fun \u00fcretim komplekslerine k\u0131yasla daha basit bir sorundur.<\/p>\n\n\n\n Bu yeni \u00fcretici g\u00fc\u00e7ler \u2013 e\u011fer bu \u00f6ng\u00f6r\u00fcler do\u011fruysa \u2013 farkl\u0131 bir siyasi m\u00fccadele ortam\u0131na zemin haz\u0131rlayacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Mike Beggs: <\/strong>Ve fikri m\u00fclkiyet de \u00f6yle.<\/p>\n\n\n\n Ve fikri m\u00fclkiyet, do\u011fru. T\u00fcm bu geli\u015fmeler, bence kapitalizmin gelecekte ge\u00e7mi\u015fte oldu\u011fundan daha a\u015f\u0131nabilir olaca\u011f\u0131 anlam\u0131na geliyor \u00e7\u00fcnk\u00fc bo\u015fluklar\u0131 alternatif \u00fcretim bi\u00e7imleriyle doldurmak daha kolay olacak. Ancak, fikri m\u00fclkiyet haklar\u0131n\u0131n ve toprak \u00fczerindeki m\u00fclkiyet haklar\u0131n\u0131n ve benzerlerinin h\u0131zla t\u0131rman\u0131\u015f\u0131n\u0131 ehlile\u015ftirme ihtiyac\u0131 nedeniyle, ancak ayn\u0131 zamanda daha fazla ehlile\u015ftirilebilirse daha fazla a\u015f\u0131nabilir olacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n \u00c7evre krizi bunun i\u00e7in de bir a\u00e7\u0131l\u0131m sa\u011flayabilir. Do\u011fal kaynaklara eri\u015fimi kimin kontrol edece\u011fi ve d\u00fczenleyece\u011fi sorusunun da k\u00fcresel \u00e7evre sorunlar\u0131 ba\u011flam\u0131nda g\u00fcndeme gelece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Ana fikrimi tekrarlamak gerekirse: ger\u00e7ek \u00fctopyalar, kapitalizmi ehlile\u015ftiren ve a\u015f\u0131nd\u0131ran bu iki stratejiyi kapsad\u0131klar\u0131nda uygulanabilir hale gelirler. Bu y\u00fczden eski moda Bernsteinc\u0131 evrimci sosyalizmden farkl\u0131d\u0131r. B\u00f6yle bir d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcm projesinde devletin rol\u00fc, ihtiya\u00e7lar\u0131n kar\u015f\u0131lanmas\u0131nda devletin merkezi akt\u00f6r olmas\u0131ndan ziyade, alternatiflerin a\u015fa\u011f\u0131dan in\u015fa edildi\u011fi alanlar\u0131 savunmak ve geni\u015fletmektir.<\/p>\n\n\n\n *Bu yaz\u0131, Yener \u00c7\u0131rac\u0131 taraf\u0131ndan\u00a0Erik Olin Wright\u2019\u0131n Jacobin Magazine\u2019de yay\u0131mlanan r\u00f6portaj\u0131ndan<\/a>\u00a0\u00e7evrilmi\u015ftir, ilk kez\u00a0Bir D\u00fcnya \u00c7eviri<\/a>\u00a0adl\u0131 blog\u2019da yay\u0131mlanm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n\n\n\n <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" Erik Olin Wright ile s\u0131n\u0131f, sosyalizm ve Marksizmin anlam\u0131 \u00fczerine. Erik Olin Wright 1970\u2019lerde \u201cMarksizm\u2019in i\u00e7ine d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcnde\u201d, ciddi bir radikal akademisyen i\u00e7in \u201ckasabadaki tek oyun\u201d buydu. 1990\u2019lara gelindi\u011finde bu durum art\u0131k b\u00f6yle de\u011fildi ve Marksizm, akademinin i\u00e7inde ve d\u0131\u015f\u0131nda s\u0131n\u0131rlara \u00e7ekildi. Wright ise kalmay\u0131 se\u00e7ti. Marksizmi bir dizi sabit fikir ya da \u00f6zg\u00fcn bir y\u00f6ntem […]<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":1813,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[218,217],"yoast_head":"\n